Các loại đất trong phương pháp thủy canh

Bài VŨ HẰNG

Mấy tuần nay chúng ta đang nói về phương pháp thủy canh, tức là cách trồng cây chỉ dùng nước, không dùng đất. Ấy vậy mà ngay trong tựa bài, bạn lại thấy Hằng giới thiệu các loại “đất” có thể dùng trong thủy canh. Thế có phải là lạ đời, ngược ngạo, nói nhăng nói cuội không?


Cứ như ngày xưa thì ngoài nước dừa và cùi dừa thì vỏ dừa là đồ bỏ

Bạn trách cũng đúng, nhưng Hằng không có cách nào khác mà đành phải dùng lại chữ “đất” với nghĩa đặc biệt trong ngoặc kép, có nghĩa là “nói vậy mà không phải vậy nha!”

Cứ như bà Mỹ hàng xóm mà lại nhẹ mình. Bả chỉ nói “growing medium” thì không ai trách bả được. Vậy em xin phép dùng chữ ấy để đặt lại tựa bài: Các loại Growing Medium trong phương pháp thủy canh. Growing Medium (gọi tắt là GM đi nhé) là tên chung cho tất cả những thứ gì mà rễ cây cần bám vào để phát triển.
Thứ GM phổ thông nhất là đất, bởi vì xưa nay chúng ta vốn thấy cây mọc trên đất. Nhưng đất không phải là GM duy nhất, nhà vườn còn có thể dùng nhiều GM khác như xơ dừa, vỏ cây, gạch, đá, cát, sỏi, không khí…. Những người yêu thủy canh thì tuyệt đối không dùng đất mà chỉ dùng những thứ GM khác, những thứ tạm gọi là “đất” trong ngoặc kép. Bài này chúng ta sẽ nói về các thứ GM ấy.


Sỏi đất sét dùng làm GM

Đặc tính của GM tốt

GM tốt phải có ba đặc tính: Đủ dưỡng chất, đủ dưỡng khí và giữ được ẩm độ nhưng không ngậm nước. Đó là những đặc tính cần có nếu GM là đất. Nhưng thủy canh không dùng đất, nên GM của nó chỉ cần 2 điều kiện này:
- Đủ dưỡng khí
- Giữ được ẩm độ
Bên cạnh đó, nếu GM không là đất, vườn cây của bạn sẽ không bị phá phách bởi những loài sâu bệnh và côn trùng vốn có trong đất.

Những loại GM

Trong số những GM được liệt kê cho vườn thủy canh sau đây, thứ nào là tốt nhất? Khó có thể đưa ra câu trả lời tuyệt đối. Bởi vì, nó còn tùy thuộc vào phương pháp thủy canh và tùy theo loại cây mà chúng ta trồng. Về thủy canh, chúng ta mới nói đến hai phương pháp là tưới đẵm rút nhanh (flood and drain) và cắm sào nước sâu (deep water culture). Ngoài ra còn có năm, bảy phương pháp khác mà mỗi thứ có thể lại thích hợp với một loại GM nào đó. Còn về cây trồng, các bạn cũng dư biết có cây cần nhiều ẩm độ, cây khác lại cần khô ráo. Vậy, Hằng chỉ xin kể tên các thứ GM và nói sơ qua về đặc tính của chúng để bạn tùy nghi sử dụng theo hoàn cảnh và loại cây của mình.


Người ta cũng có thể cắt nhỏ để dùng chíp dừa làm GM

1. Xơ dừa (coconut coir, coconut fiber)
Xơ dừa thì chẳng ai lạ gì. Cứ như ngày xưa thì đây là đồ bỏ. Sau khi bẻ dừa lấy nước và cùi rồi, thì vỏ dừa chỉ là thứ làm ngứa mắt. Nhà vườn lo thu quén tất cả mọi thứ, từ vỏ ngoài vào cho đến lớp sọ cứng ở trong đều bị liệng đi hết... cho mãi đến khi người ta khám phá ra bao nhiêu ích lợi của nó trong rất nhiều lãnh vực, mà dùng nó như GM chỉ là một. Từ vỏ dừa, chúng ta có thể rút lấy xơ (coconut fiber) hoặc chẻ ra thành miếng nhỏ (coconut chips). Xơ dừa là một GM rất tốt do những đặc tính sau đây:
- Là một chất hữu cơ (organic) và thoái hóa chậm, xơ dừa có thể dùng lâu dài trước khi phải thay mới.
- Có khả năng giữ ẩm độ và giữ không khí cho rễ cây.
- Có độ pH điều hòa
Tuy nhiên, xơ dừa lúc mới mua về có thể làm “thôi” màu nâu đỏ vào nước, vì thế, bạn cần ngâm xơ dừa trong nước âm ấm khoảng 15 phút trước khi dùng.
Theo nhận định của giới nghiên cứu thủy canh, xơ dừa rất thích hợp để làm GM trong phương pháp “tưới đẵm rút nhanh” (flood and drain).


Nhưng thực sự không phải thế, xơ dừa là một GM rất tốt trong thủy canh

2. Sỏi đất sét
Sỏi đất sét chính là clay pebbles mà chúng ta đã nói đến trước đây, nó cũng được gọi là Grow Rocks (đá trồng cây). Mặc dầu không ai có thể trồng cây trên đất sét, nhưng khi đã được nung và biến thành sỏi đất sét, nó lại trở thành một GM rất đắt hàng trong thủy canh. Lý do là vì, khi được nung với nhiệt độ cao, đất sét nở ra, trở nên sốp và có nhiều túi khí bên trong.

Nhưng sỏi đất sét không có thể giữ được ẩm độ lâu. Vì thế, người ta không dùng sỏi riêng lẻ, mà thường dùng chung với xơ dừa để làm tăng khả năng giữ ẩm độ.

Theo các nhà khoa học bên Hòa Lan, hòa trộn sỏi đất sét và xơ dừa sẽ tạo thành một thứ GM tốt nhất cho vườn cây thủy canh, nhất là vườn cây dùng phương pháp “tưới đắm rút nhanh” (flood and drain).
Thêm nữa, sỏi đất sét khá đắt, mà xơ dừa lại rẻ. Nên sự hòa trộn này cũng giúp chúng ta giữ được đồng tiền lâu hơn trong túi mình.

Trên đây là hai thứ GM phổ thông, dễ kiếm. Nhưng chưa hết, bạn có thể dùng được nhiều GM khác cho vườn cây thủy canh. Hẹn bạn lần sau chúng ta sẽ đề cập đến những GM này.
Vuhang231@yahoo.com