Chán chính phủ bất lực trước tội ác ma túy, dân Mễ bầu lên một tổng thống như Bernie Mỹ

Tổng Thống đắc cử Manuel Lopez Obrador đang tuyên bố trong đêm mừng chiến thắng bầu cử 1 tháng Bảy, 2018 tại thủ đô Mễ Tây Cơ. (Pedro Mera/Getty Images)

MEXICO CITY – Sự việc ông Andres Manuel Lopez Obrador trở thành tổng thống Mexico là kết quả của những biến động chính trị thời gian gần đây, mà nhất là bạo động do tội ác ma túy. Vì có nhiều lập trường tương tự như các chính sách thiên tả Mỹ, ông Lopez Obrador được so sánh với Nghị Sĩ Bernie Sanders của Hoa Kỳ.

Tại một quốc gia đã quá quen thuộc với bạo động băng đảng, cuộc bầu cử năm nay vẫn gây sửng sốt vì có nhiều ám sát. Hơn 130 nhân vật chính trị đã bị giết từ khi cuộc vận động tranh cử bắt đầu vào tháng Chín năm ngoái.

Một ứng cử viên ở tiểu bang Guerrero được tìm thấy chết với sáu viên đạn trên cơ thể trong chiếc xe của ông đang đậu. Một ứng cử viên khác vừa mới rời khỏi một cuộc tranh luận với các đối thủ ở Coahuila và đang tự chụp ảnh thì bị bắn vào đầu từ phía sau.

Trong tháng qua, nguyên cả một đội cảnh sát bị bắt, vì tình nghi là đồng lõa trong vụ ám sát một ứng cử viên tranh chức thị trưởng, tại tiểu bang Michoacan ở miền tây.

Đây không những là cuộc vận động tranh cử bạo động nhất mà Mexico từng trải qua trong lịch sử gần đây, còn là cuộc tổng tuyển cử lớn nhất với hơn 3,400 chức vụ được tranh giành ở mọi cấp chính quyền.
Kết quả cho thấy các cử tri, mệt mỏi từ một cuộc chiến bài trừ ma túy không làm chấm dứt được cảnh đổ máu, đã dứt khoát khước từ hai đảng lớn để chọn ông Lopez Obrador thuộc một đảng nhỏ.
Đợt biến động chính trị này là chưa từng có ở Mexico thời nay.

Đảng PRI đương nhiệm nắm quyền liên tục từ năm 1929 đến năm 2000.
PAN, đối thủ bảo thủ của PRI, nắm giữ chức vụ trong 12 năm, cho đến khi Tổng Thống Enrique Pena Nieto đưa PRI trở lại nắm quyền.

Các cử tri nhận thấy rằng trong hai đảng lớn, không có đảng nào có một giải pháp hợp lý để kiềm chế nạn bạo lực tăng mạnh. Trong năm ngoái, hơn 29,000 người bị sát hại. Đây là con số lớn nhất hàng năm, tính trong vòng hai chục năm qua. Trong năm nay, tỷ lệ giết người đang trên đả vượt qua kỷ lục rùng rợn đó.

Mexico có nền kinh tế lớn hàng thứ hai ở Mỹ Châu La Tinh.
Trong thái độ bài ngoại, Tổng Thống Trump thường nhắc nhở những người ủng hộ ông, rằng những đại công ty như Ford và IBM đã thành lập những nhà máy sản xuất lớn ở Mễ Tây Cơ, vì nơi đây có nhân công rẻ.

Thế nhưng đối với hầu hết người Mễ, sự việc có các hãng xưởng ngoại quốc chưa làm cho cuộc sống của họ bớt nghèo.

Dân Mexico làm việc nhiều giờ hơn bất kỳ dân nước nào khác trên trái đất. Tuy vậy ngày nay họ kiếm được ít hơn - so với những người hàng xóm phía bắc của họ - ít hơn so với mức họ đã kiếm được làm khi hiệp ước NAFTA được đưa ra.Tăng trưởng kinh tế kém, hơn một nửa dân số vẫn còn sống trong cảnh nghèo, đồng peso giảm mạnh so với đồng Mỹ kim, và vì vậy dân Mexico nổi giận trong cuộc bầu cử
Họ chọn ông Andres Manuel Lopez Obrador, một ứng cử viên chống thể chế cố hữu.

Ông Lopez Obrador, 64 tuổi, từng thị trưởng Thủ Đô, được biết đến với những chữ viết tắt tên ông là AMLO. Ông Lopez Obrador có khả năng xách động quần chúng thuộc cánh tả, được giới truyền thông ở đây so sánh với Jeremy Corbyn và Bernie Sanders của Hoa Kỳ.

Những người khác thì lo ngại ông sẽ trở thành một Hugo Chavez của Venezuela, với khuynh hướng bảo hộ kinh tế và quốc hữu hóa. Ông muốn tăng mức lương tối thiểu mà không tăng thuế - ông nói rằng việc đó sẽ được tài trợ bằng cách dẹp nạn tham nhũng - và có một đường lối cứng rắn hơn về các cuộc thương thuyết NAFTA.

Ông hứa hẹn sẽ biến dinh tổng thống sang trọng thành một khu công viên công cộng, sẽ bán chiếc máy bay 787 Dreamliner trị giá $300 triệu Mỹ kim của tổng thống, và cắt giảm lương của chính ông xuống mức bằng một nửa số lương của người tiền nhiệm.

Cuộc vận động tranh cử của ông ché giễu điều mà AMLO mô tả là “Mafia của Quyền Lực”: sự băng hoại của nhóm tinh hoa về kinh doanh và chính trị của Mexico do các băng đảng ma túy gây ra.
Tuy nhiên, giải pháp băng đảng của ông sẽ gây tranh cãi, vì ông muốn ân xá một số tù nhân kể cả các tay trùm băng đảng.

Để so sánh, đối thủ chính của ông là Ricardo Anaya đã đề nghị tiếp tục cuộc chiến do quân đội dẫn đầu hiện nay chống lại các băng đảng ma túy.

Một cuộc thăm dò hồi tháng 12 năm ngoái cho thấy hai phần ba trong tổng số cử tri không đồng ý với ý tưởng ân xá của ông Lopez Obrador. Điều đó cho thấy chiến thắng là do người dân quá chán chính phủ tham nhũng hiện nay.

Ông Anaya, theo kết quả thăm dò là người đứng thứ nhì trong cuộc bầu cử tổng thống, đã dành phần lớn thời gian trong cuộc vận động tranh cử, để phủ nhận những lời cáo buộc ông chịu trách nhiệm về một thỏa thuận bất hợp pháp về tài sản ở tiểu bang Queretaro quê hương ông.

Cuộc vận động tranh cử của Jose Antonio Meade, ứng cử viên của chính phủ, đã suy yếu bởi một vụ bê bối tham nhũng, mà các đối thủ của ông nói là đã xảy ra trong khi ông đứng đầu Bộ Phát Triển Xã hội.
Chưa ai rõ ông Lopez Obrador sẽ đối phó với ông Trump như thế nào.

Ông Lopez Obrador đã mô tả chính sách chia rẽ các gia đình di cư ở biên giới là “kiêu ngạo, kỳ thị chủng tộc và vô nhân đạo.” Nhưng ông chưa cho biết chính sách đối với chính phủ Trump.