Chuẩn bị trong thời dịch bệnh

BS Nhuận (tổng hợp)

Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh đang khuyên người Mỹ nên chuẩn bị cho trận bùng phát COVID-19 trong cộng đồng. Nhưng chuẩn bị như thế nào?
Trong thời buổi mà tin giả còn nhiều hơn tin thiệt, đa số chúng ta khó biết là phải bắt đầu từ đâu. Có lẽ nên theo dõi tin tức từ những cơ quan nhiều uy tín và các trường y khoa có tiếng hơn là sẵn sàng tin những gì có trên các mạng xã hội.
Có lẽ câu trả lời có lý nhất cho câu hòi trên là: Đừng hoảng hốt mà hãy lập kế hoạch cho gia đình bạn về mọi tình huống có thể xẩy ra để sẵn sàng đối phó. Nói cách khác, nó cũng giống như làm những gì bạn chuẩn bị trong trường hợp có bão lớn hoặc một thảm họa thiên nhiên khác.

*Có nên dự trữ thực phẩm và thuốc men?

Lý do để dự trữ một số sản phẩm không phải là để tránh sự thiếu hụt trong trường hợp dịch bùng phát mà là để thực hành những gì các chuyên gia gọi là "khoảng cách xã hội," tức tránh đám đông để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh. Nếu COVID-19 đang lan rộng trong cộng đồng bạn, nơi cuối cùng bạn muốn là đứng xếp hàng tại một tiệm thực phẩm hoặc nhà thuốc đông đúc.
Nếu bạn cần dùng thuốc hàng ngày - ví dụ như thuốc cao huyết áp - nên bảo đảm bạn có đủ dùng trong vài tuần nếu bảo hiểm cho phép. Cũng nên có sẵn thuốc hạ sốt như acetaminophen hoặc ibuprofen.
Có thể trữ đủ cho 2 tuần các loại thực phẩm không dễ hư hại (non perishable) để lỡ bị bệnh, bạn muốn sẵn sàng có chúng để dùng mà không phải ra ngoài mua. Cho đến nay, 80% trường hợp COVID-19 là bệnh nhẹ (triệu chứng giống như cảm hoặc cúm).

*Có cần trữ những thuốc khử trùng không?

Chúng ta vẫn chưa biết chính xác coronavirus gây ra COVID-19 có thể tồn tại bao lâu trên các bề mặt. Những gì chúng ta biết từ các trận dịch coronavirus trước là hầu hết các chất tẩy rửa gia dụng - như giấy lau tẩm thuốc tẩy (bleach) hoặc rượu - sẽ giết chết chúng. Ngay cả việc lau rửa các bề mặt bằng xà phòng và nước cũng hiệu nghiệm vì con coronavirus này có một lớp vỏ lipid (chất béo) bao quanh nó - giống như một chiếc áo khoác giữ RNA bên trong. Và xà phòng là chất tẩy rửa có thể phá vỡ lipid. Giống như chúng ta vẫn thường dùng xà phòng để rửa hết dầu mỡ trên chén bát.
Nếu COVID-19 bắt đầu lan ra trong cộng đồng của bạn hoặc có người bị bệnh ở nhà, hãy làm sạch các bề mặt ta thường xuyên chạm vào- chẳng hạn như quầy bếp, vòi nhà tắm, nắm cửa... Nếu bạn làm sạch môi trường chung quanh thường xuyên, bạn thực sự có thể giảm lượng virus trên các bề mặt cứng một cách đáng kể.

*Còn mặt nạ thì sao?

Xin đọc lại cách đeo mặt nạ đã đăng trong mục này trước đây. Vẫn chưa có sự đồng ý của tất cả các nhà khoa học về việc đeo mặt nạ hay khẩu trang. Nó tùy thuộc vào loại mặt nạ bạn đang đeo và bạn có sử dụng đúng cách không.
Một số chuyên gia về bệnh truyền nhiễm ngần ngại không muốn khuyên mọi người đeo khẩu trang như một biện pháp phòng ngừa vì chúng có thể mang lại cảm giác an toàn giả tạo.
Điều mà các chuyên gia đều đồng ý là nên đeo mặt nạ khi chính bạn bị bệnh để có thể làm bớt nguy cơ lây bệnh cho người khác, cho dù đó là thành viên gia đình trong nhà hay người ở văn phòng bác sĩ nếu bạn đi khám bệnh. Đeo mặt nạ khi bị bệnh đặc biệt là một ý tưởng tốt nếu bạn sống với người có sức đề kháng bị tổn thương hoặc người già, vì những người ở độ tuổi 60 trở lên thường dễ bị gây hại nhất bởi COVID-19.
Một số nghiên cứu cho thấy đeo mặt nạ có thể giúp bảo vệ bạn nếu bạn chăm sóc một thành viên gia đình bị bệnh, nhưng bạn phải đeo nó trong mọi lúc khi có sự hiện diện của người bệnh và nếu bạn cẩn thận để không chạm vào mặt trước của khẩu trang và bị nhiễm mầm bệnh.

*Vấn đề việc làm thì sao?

Nên nói chuyện với sếp của bạn về khả năng phải làm việc tại nhà nếu COVID-19 lan rộng tại địa phương. Rõ ràng, nếu bạn bị bệnh, bạn nên ở nhà. Nhưng ngay cả khi bạn khỏe, có thể nên làm việc từ xa trong trường hợp dịch bùng phát lớn để giảm khả năng bạn sẽ bị nhiễm bệnh, đặc biệt là ở các thành phố lớn như New York, nơi tập trung rất đông người dân sử dụng phương tiện vận chuyển công cộng.

*Nên làm gì nếu bạn bị bệnh?

Nếu bạn có dấu hiệu sớm của bệnh như sốt nhẹ hoặc ho khan, nên gọi cho văn phòng bác sĩ để được chỉ dẫn nhưng không nhất thiết phải đi thẳng đến phòng cấp cứu hoặc chăm sóc khẩn cấp, nơi bạn có thể lây nhiễm cho người khác.
Cần hỏi bác sĩ: "Có cần phải đến văn phòng không? Có thể giải quyết việc này qua điện thoại không?" Dĩ nhiên, nếu bạn sốt cao, khó thở hoặc bị mất nước thì lại là chuyện khác, trường hợp này bạn cần phải đến bệnh viện ngay.

*Bạn có một kế hoạch cho trẻ em và người thân lớn tuổi chưa?
Nên bắt đầu tìm hiểu ngay bây giờ bạn sẽ làm gì nếu các trung tâm chăm sóc trẻ em ban ngày hoặc trường học bắt đầu đóng cửa vì dịch bệnh. Bạn có một kế hoạch chăm sóc trẻ em dự phòng không? Nên có một kế hoạch cho các loại tình huống này ngay bây giờ .Ví dụ, nếu mẹ tôi bị bịnh thì tôi phải làm gì, vì mẹ tôi không sống cùng thành phố v ới tôi. Làm thế nào để mẹ tôi được chăm sóc? Việc tiếp xúc với bạn bè hoặc hàng xóm, những người có thể giúp đỡ trong những tình huống như vậy, là rất quan trọng.

*Nên làm gì để giữ sức khỏe?

Rửa tay ngay khi bạn bước vào nhà và mọi lúc cần khi có thể. Chuyện rửa tay nghe có vẻ nhàm tai nhưng nó là một trong những cách tốt nhất để bảo vệ bạn khỏi bị nhiễm trùng từ COVID-19 hoặc cảm cúm. Rửa tay thường xuyên, cũng như tránh chạm vào mặt, mắt, miệng và mũi, là cách hiệu nghiệm để cắt giảm nhiễm trùng đường hô hấp. Các nghiên cứu đã cho thấy rửa tay đúng cách và thường xuyên sẽ làm giảm nguy cơ lây truyền các virus này từ 30 đến 50 phần trăm. Bạn có thể sử dụng gel bôi tay có cồn (hand sanitizer) hoặc có thể sử dụng xà phòng và nước. Cũng không cần phải là loại xà phòng kháng trùng mà chỉ là xà phòng bình thường. Và bạn nên chà tay trong ít nhất 20 giây - thời gian đủ đề hát hết hai lần bài hát "Happy Birthday". Ngoài ra, nên ho vào khuỷu tay của mình hoặc vào một mảnh khăn giấy thay vì tự do phun các hạt chứa virus vào không khí. Sau đó nhớ rửa tay, và vứt bỏ cẩn thận khăn giấy vào thùng rác có nắp đậy. Đây là những biện pháp rất, rất hiệu quả để chống lây lan bệnh cho người khác.
*
Sau đây là một bài viết khác đưa ra những lời khuyên rất hợp lý, của Bác Sĩ James Robb, xin được đăng ở đây để tham khảo.
Như một số bạn có thể còn nhớ, khi tôi còn là giáo sư bệnh lý tại Đại Học California San Diego, tôi là một trong những nhà virus học phân tử đầu tiên trên thế giới nghiên cứu về coronavirus (thập niên 1970). Tôi là người đầu tiên chứng minh số lượng gene chứa trong con virus. Kể từ đó, tôi đã theo dõi nghiên cứu về coronavirus và những lần siêu vi chuyển qua con người (ví dụ, SARS, MERS), từ các nguồn động vật khác nhau.
Các tiên liệu hiện tại cho sự lan rộng dịch bệnh tại Hoa Kỳ chỉ được dự đoán, do dữ liệu trên toàn thế giới chưa có đủ, nhưng rất có thể bệnh sẽ lan tràn ở Mỹ vào giữa đến cuối tháng 3 và tháng 4.
Đây là những gì tôi đã làm và các biện pháp phòng ngừa mà tôi thực hiện và sẽ thực hiện. Chúng cũng giống như những biện pháp phòng ngừa mà tôi sử dụng trong mùa cúm, ngoại trừ mặt nạ và găng tay:
1) KHÔNG BẮT TAY! Chỉ nên cụng nắm tay (fist bump), cúi chào nhẹ, cụng khuỷu tay, vv
2) CHỈ dùng đốt ngón tay (knuckles) để chạm vào công tắc đèn. nút thang máy, vv.. Nhấc cần đổ xăng bằng khăn giấy hoặc sử dụng găng tay dùng một lần.
3) Mở cửa bằng nắm tay (closed fist) hoặc bằng hông. Không chạm vào nắm cửa bằng tay, trừ khi không có cách nào khác để mở cửa. Đặc biệt quan trọng trong phòng tắm và bưu điện hay cửa của các cơ sở thương mại.
4) Sử dụng khăn lau khử trùng tại các cửa hàng khi có sẵn, gồm cả việc lau tay cầm và ghế trẻ em trong xe đẩy hàng ở chợ.
5) Rửa tay bằng xà phòng và nước trong 20 giây hoặc sử dụng chất khử trùng tay chứa cồn (hand sanitizer) hơn 60% bất cứ khi nào bạn về nhà từ bất kỳ hoạt động nào ở các địa điểm có đông người đến.
6) Giữ một chai hand sanitizer có sẵn tại mỗi lối vào nhà của bạn. VÀ trong xe của bạn để sử dụng sau khi đổ xăng hoặc chạm vào các vật bị ô nhiễm khác khi bạn không thể rửa tay ngay lập tức.
7) Nếu có thể, ho hoặc hắt hơi vào khăn giấy dùng một lần và vứt bỏ. Chỉ sử dụng khuỷu tay khi bắt buộc vì không có giấy. Quần áo trên khuỷu tay của bạn sẽ chứa virus truyền nhiễm có thể lây truyền đến một tuần hoặc hơn!
Những gì tôi đã dự trữ để chuẩn bị cho đại dịch ở Mỹ:
1) Găng tay cao su latex hoặc nitrile dùng một lần để sử dụng khi đi mua sắm, bơm xăng và tất cả các hoạt động bên ngoài khác khi bạn tiếp xúc với các khu vực bị ô nhiễm.
Lưu ý: Virus này lây lan bằng những giọt lớn chứa virus bắn ra khi người bệnh ho và hắt hơi. Nghĩa là nó không lây qua không khí NHƯNG tất cả các bề mặt nơi những giọt nước này dính lại sẽ có thể làm lây bệnh trung bình trong khoảng một tuần. Tất cả mọi thứ dính dáng đến người bệnh sẽ bị ô nhiễm và có khả năng lây lan. Bạn sẽ bị lây nếu mặt bạn không được bảo vệ và bạn bị ho hoặc hắt hơi trực tiếp vào mặt cũng như khi tay bạn dính vào một bề mặt có dính virus và sau đó bạn đưa tay lên ch5am vào mắt, mũi, miệng...
2) Đeo mặt nạ giải phẫu dùng một lần là để ngăn bạn tự chạm vào mũi hoặc miệng vì chúng ta thường chạm vào mũi và miệng mình khoảng 90 lần mỗi ngày mà không biết. Mặt nạ sẽ không ngăn chặn được virus khi người bệnh hắt hơi trực tiếp vào mũi hoặc miệng của bạn.
3) Dự trữ chất khử trùng tay và găng tay cao su hay nitrile. Các chất khử trùng tay phải có tỉ lệ cồn hơn 60% mới có hiệu quả.....
Tôi, như nhiều người khác, hy vọng rằng đại dịch này sẽ được ngăn chặn, nhưng cá nhân tôi không nghĩ nó có thể bị ngăn lại. Con người chưa bao giờ thấy virus có dính dáng đến thú vật này trước đây và không có sự bảo vệ bên trong để chống lại nó.
Những nỗ lực to lớn trên toàn thế giới đang được thực hiện để tìm hiểu về virus học phân tử và lâm sàng của loại virus này. NHƯNG, sẽ KHÔNG có thuốc chữa hoặc thuốc ngừa trong năm nay để bảo vệ chúng ta. Chỉ có những biện pháp hỗ trợ triệu chứng.
Tôi hy vọng những suy nghĩ cá nhân này sẽ hữu ích trong đại dịch thảm khốc này. Chúc may mắn cho tất cả chúng ta!
(James Robb, MD FCAP)