Cuộc tái ngộ buồn thảm

Bài NGUYỄN ĐẠT THỊNH

Là một phóng viên điều tra, nhưng cô Sharon LaFraniere lại dùng chữ như một nhà văn, cô mô tả cuộc tái ngộ giữa hai nhân vật Rick Gates và Paul Manafort là “a moment of particular pathos,” những chữ tôi rất thích và chọn làm tựa cho bài báo này.

Cuộc Tái Ngộ Buồn Thảm diễn ra tại tòa án liên bang quận Alexandria, tiểu bang Virginia sáng mùng 3 tháng Tám, 2018, buồn thảm vì Gates phải phản bội Manafort người đỡ đầu Gates ngày ông mới tốt nghiệp đại học, rồi nâng đỡ, sử dụng ông như một kẻ tay chân, một cộng sự viên thân tín.

Gates chứng kiến cuộc sống huy hoàng, hái ra tiền của Manafort trong thời gian ông Manafort là ngôi sao sáng trên bầu trời chính trị Hoa Kỳ; ông sáng giá vì có nhiều liên hệ với người Nga, những người thèm muốn, và đang mưu tìm một chỗ đứng trên chính trường Mỹ.

Nguy hiểm hơn nữa là người Nga có khả năng tạo nghiêng lệch chính tình Mỹ. Họ đã từng chứng minh khả năng đó trong cuộc bầu cử 2016. Do đó, truyền thông Mỹ cho là việc đem Manafort ra xử, và thời điểm của vụ xét xử rất gần với cuộc bầu cử giữa kỳ có thể làm thay đổi bàn cờ chính trị.

Ông Gates tái ngộ ông Manafort trong vai trò nhân chứng buộc tội người chủ cũ trước vành móng ngựa. Trong tư thế một nhân chứng hữu thệ Gates phải nói “toàn bộ sự thật” về việc Manafort trốn thuế, và gian lận trong dịch vụ ngân hàng- những dịch vụ ông thực hiện cho những chính khách “Ukraine gian” - thân Nga.
Ngoài tư cách “nhân chứng hữu thệ” Gates còn là bị ràng buộc trong một thỏa thuận với công tố viện (plea deal) phải khai thật mọi tội trạng của Manafort để chính mình được hưởng án nhẹ hơn.


Paul Manafort


và Rick Gates

Biện lý Greg Andres hỏi Gates, “Ông có phạm một tội hình sự nào cùng với ông Manafort không?”
"Có," câu “hỏi-đáp” đó mở đầu vụ xử.

Nhân chứng Gates khai nhiều tội hình sự mà ông đã tuân lệnh Manafort để thực hiện. Bị cáo Manafort đã từng là tham mưu trưởng bộ tham mưu tranh cử của Tổng Thống Trump, và nhân chứng Gates là tham mưu phó. Ngoài Gates, biện lý Andres còn sử dụng một số nhân chứng khác, đa số là những cộng tác viên cũ của Manafort.
Andres tìm cách chứng minh những thủ đoạn “hoa hòe hoa sói” của Manafort, trong lúc luật sư của bị can Kevin Dawning tấn công nhân chứng Gates là một tên trộm, đánh cắp tiền của Manafort, là một anh ngoại tình, đã có vợ mà vẫn đa mang với một người đàn bà khác, để kết luận nhân chứng đó không đáng được tín nhiệm.
Công tố viên Andres chưng ra một bằng cớ -bản email Manafort viết cho Gates; “Sao tôi lại có thể mù quáng đến mức này. Anh bảo tôi là anh nắm vững vấn đề. Chúng ta cần thảo luận tìm lối thoát. Đây là cả một đại họa.” (How could I be blindsided like this? You told me you were on top of this. We need to discuss options. This is a disaster.)

Gates giải thích nội dung trách mắng của bản email là, Manafort chỉ thị cho ông phải man khai tài liệu báo cáo tài chính (financial statements) để vay tiền ngân hàng, và giấu tiền trong các trương mục ngoại quốc để tránh thuế; ông không làm đúng kỳ vọng của chủ nên Manafort mới viết cái email khiển trách đó.
Chất vấn nhân chứng Gates, luật sư Dawning vặn hỏi, “Có vẻ ông thuộc bài lắm; chắc họ đã hỏi đi, hỏi lại ông nhiều lần về những điều ông vừa cung khai về tội trạng của bị cáo. Còn những tội trạng của ông thì sao? Ông có nhớ rõ đến như vậy không?"

Gates trả lời là bản án 100 năm tù có thể cũng không oan, nếu luật pháp trừng phạt toàn bộ tội lỗi của ông; ông đã đánh cắp nhiều trăm ngàn mỹ kim trong lợi tức của ông Manafort, ông cũng đánh cắp cả trong ngân khoản tổ chức lễ đăng quang của Tổng Thống Trump.

Nguồn lợi chính của Manafort là nguyên tổng thống Ukraine thân Nga Viktor F. Yanukovych; khi ông này bị đảo chánh, nguồn lợi bị cắt đứt khiến Manafort đâm ra túng thiếu, bills chồng chất mà không có tiền thanh toán.
Manafort tìm đến cộng tác với ứng cử viên Trump mà không đòi một thù lao nào cả, vì chỉ riêng với tư cách tham mưu trưởng bộ tham mưu tranh cử, cũng đủ giúp ông hái ra tiền, như trong dịch vụ “giúp đỡ” chính phủ bù nhìn Yanukovych.

Gates khai trước tòa là mất mối hàng Yanukovych, tổ chức vấn kế DMP International, không còn một thân chủ nào nữa, cho đến lúc Manafort đầu quân với Trump và được trọng dụng cho đến tháng Tám 2016 Manafort bị sa thải vì tai tiếng trong vụ Ukraine.

Gates tiếp tục làm việc với Trump, và sử dụng địa vị đó để giúp Manafort vay ngân hàng $16 triệu; ông khai là ông Manafort vận động cho viên chức ngân hàng Stephen Calk được chỉ định làm thành viên hội đồng cố vấn kinh tế của Tổng Thống Trump.

Phiên tòa ngày thứ Ba, mùng 7 tháng Tám, tạm ngưng để sẽ tiếp nối ngày hôm sau; luật sư Downing tuyên bố với báo chí “Manafort had a great day” -thân chủ tôi vừa qua một ngày tuyệt vời. Downing chỉ dụng ý tự khen là ông đã tuyệt vời trong nỗ lực bênh vực ông Manafort.

Ông hãnh diện về những câu hỏi vạch trần tư cách thấp thỏi của nhân chứng Gates. Downing hứa hẹn ngày hôm sau sẽ tiếp tục chất vấn nhân chứng.

Downing có quyền tự mình khen mình, tuy nhiên câu hỏi cần đặt ra là Downing có làm bổn phận bênh vực Manafort -thân chủ của ông ta- hay không? Ông có phủ nhận được những cáo buộc man khai lợi tức, giấu tiền tại các trương mục ngoại quốc để trốn thuế, mà công tố viên Andres đặt lên lưng Manafort hay không?
Chiến thuật Downing sử dụng là đánh phá tính khả tín của nhân chứng Gates, để bồi thẩm đoàn không tin những lời Gates cung khai nữa, nhưng tiền giấu ở ngoại quốc có chứng tích là những trương mục đứng tên Manafort, và kế toán những số tiền rút ra, bỏ vào; và chứng cứ trốn thuế là chính mẫu khai thuế 1040 mà Manafort ký hàng năm; Gates không nói thêm, không vu oan cho Manafort được.

Ngày thứ Ba không hề là một “great day” cho Manafort như luật sư Downing mô tả; và có thể không bao giờ ông ta còn có một ngày tuyệt vời (great day) nữa; Gates cũng cùng chia số phận buồn thảm đó với ông chủ cũ.
Bản án ngắn nhất cho cả hai cũng sẽ cần đến hai con số để viết -10 năm tù trở lên; nếu con số đó chưa đủ dài để đồng nghĩa với bản án chung thân tù giam, thì cuộc đời sau đó của họ, chắc cũng vô cùng thê lương.
Buồn đến mức họ không còn muốn tái ngộ, người này không còn muốn gặp người kia nữa.