Cựu tổng thống Zimbabwe qua đời ở tuổi 95

Cựu Tổng Thống Robert Mugabe trong cuộc họp báo bất ngờ ngày 29 tháng 7, 2018 tại dinh thự “Nhà Mái Xanh” của ông ở thủ đô Harare, Zimbabwe (Jekesai Njikizana/AFP/Getty Images)

HARARE - Cựu Tổng Thống Zimbabwe Robert Mugabe đã qua đời hôm thứ Sáu ở tuổi 95 tại, một bệnh viện ở Singapore, nơi ông đã được chữa trị từ tháng 4. Trong cùng ngày, Tổng Thống Zimbabwe đương nhiệm Emmerson Mnangagwa viết trên Twitter rằng: "Mugabe là một biểu tượng của phong trào nổi dậy, người ủng hộ hòa bình của châu Phi. Những đóng góp của ông cho lịch sử của quốc gia và lục địa chúng ta sẽ không bao giờ bị lãng quên. Cầu mong linh hồn ông được yên nghỉ.”

Ông Mugabe sinh năm 1924, được xem là người hùng đã giúp giải thoát châu Phi, nhưng cũng là vị tổng thống gây tranh cãi của Zimbabwe. Ông Mugabe đã lãnh đạo đất nước giành độc lập từ Anh quốc. Nhưng trong gần 4 thập kỷ cầm quyền, nhà lãnh đạo này bị phương Tây xem là một nhân vật độc tài, và đã đưa Zimbabwe từ một trong những nước giàu có nhất châu Phi trở thành quốc gia nghèo nhất thế giới. Năm 1980, sau chiến dịch tranh cử bị ảnh hưởng bởi bạo lực và cáo buộc gian lận phiếu bầu, ông Mugabe tuyên thệ nhậm chức thủ tướng, sau đó đảm nhận vai trò mới là tổng thống.
Các chính sách của ông Mugabe đã khiến ​​nền kinh tế của Zimbabwe gặp khủng hoảng, dẫn đến việc phần lớn người dân rơi vào tình trạng nghèo đói do lạm phát và thiếu lương thực. Việc cải cách ruộng đất được xem là di sản gây tranh cãi nhất của ông Mugabe. Khi mới lên nắm quyền, đa số đất nông nghiệp màu mỡ của Zimbabwe đều thuộc sở hữu của người da trắng – vốn chiếm chưa đến 1% dân số cả nước. Ông Mugabe bắt đầu đưa ra các đạo luật để thay đổi điều này. Vào năm 2000, ông dẫn đầu nỗ lực "tái phân phối" đất của người trắng cho nông dân da đen mà không bồi thường. Chính sách này gây suy sụp nền kinh tế Zimbabwe. Vào năm 2008, lạm phát ở Zimbabwe lên tới con số 500 tỉ %.

Đời sống riêng tư của cựu tổng thống Zimbabwe cũng gây ra nhiều tranh cãi. Ông bị chỉ trích vơ vét để làm giàu cho bản thân và có lối sống xa xỉ. Đệ nhất phu nhân Grace Mugabe cũng bị lên án là người nắm quá nhiều ảnh hưởng với chính phủ và có thói quen tiêu xài hoang phí.
Trong 37 năm cầm quyền, ông Mugabe liên tiếp từ chối chỉ định người kế nhiệm và bị cáo buộc đàn áp những người bất đồng chính kiến, can thiệp bầu cử. Những mâu thuẫn trong nội bộ đảng cầm quyền ZANU-PF đạt đỉnh điểm sau khi Tổng Thống Mugabe vào đầu tháng 11, 2017 sa thải và trục xuất ông Emmerson Mnangagwa, khi đó giữ chức phó tổng thống, để dọn đường thăng tiến cho người vợ. Ông Mnangagwa là một trong những nhân vật thân cận nhất của ông Mugabe, đã làm việc cùng ông từ những năm đầu cầm quyền.
Quân đội Zimbabwe sau đó tổ chức binh biến để gây áp lực buộc Mugabe từ chức. Dưới áp lực của quân đội và đảng ZANU-PF, ông Mugabe chấp nhận từ chức ngày 21 tháng 11, 2017 và chuyển giao quyền lực trong hòa bình cho ông Mnangagwa.