Người Việt Khắp Nơi

Hội Thảo ‘Cộng Hòa’ Đại Học Oregon 10/2019

Monday, 21/10/2019 - 04:39:04

Hội Thảo ‘Cộng Hòa’ Đại Học Oregon 10/2019 Bài Trần Thị Vĩnh-Tường Ngày 14/10/2019 mùa thu sớm, hội trường Redwood khuôn viên đại học Oregon thành phố Eugene, đón chào người yêu ...

Bài Trần Thị Vĩnh-Tường

Ngày 14/10/2019 mùa thu sớm, hội trường Redwood khuôn viên đại học Oregon thành phố Eugene, đón chào người yêu lịch sử từ tám phương trời đến nói cho nhau nghe "Những Vấn Đề- Thách Thức-Tầm Nhìn về Cộng Hoà ở Việt Nam/Studying Republican Vietnam: Issues, Challenges, and Prospects.

Poster hội thảo (Hình: TTVTường)

 

"CỘNG HOÀ” ĐẾN VỚI VIỆT NAM BAO GIỜ?

 

36 Bài tham luận đọc tại hội thảo như hồi âm giáo sư Tường Vũ, trong ban tổ chức, đại học Oregon:

 

- “Tư tưởng cộng hòa đã du nhập vào Việt Nam từ những năm 1910, trước cả chủ thuyết cộng sản.

- Từ thập niên 90, Việt Nam đã phục hồi một số giá trị cộng hòa dưới tên gọi mới như kinh tế thị trường, nhà nước pháp quyền, tự do tôn giáo, quyền con người, tự trị đại học, giáo dục nhân bản.”

 

Chữ "cộng hòa" Tường Vũ dùng là danh từ chung không viết hoa.

Khi khu vực bãi Tư Chính (Vanguard Bank) thuộc vùng đặc quyền kinh tế VN ở Biển Đông đang bị nhóm tàu Hải Dương-8 của Trung Cộng uy hiếp suốt ba tháng nay, thì hội thảo “giá trị cộng hòa” ở VN là điều đáng lưu tâm. 

 

“CỘNG HOÀ" MỈM CƯỜI VỚI AI MUỐN CƯỜI

 

Trong 36 tham luận của học giả và nghiên cứu sinh từ Đức, Anh, Ý, Mỹ có 7 bạn trẻ từ Việt Nam.

Điều thích thú, người Mỹ nói tiếng Việt rành rọt biết trái thơm/trái khóm/trái dứa là một; biết Việt Nam đã ký Luật Đặc Khu chưa.

Điều ngạc nhiên, các bạn trẻ trên dưới 30 đang học hay dạy đại học nhưng nghiên cứu sâu, đa dạng, nhiều khuynh hướng khiến những xưng tụng dễ dãi “chuyên gia sử học" nên nghĩ lại.

Điều cảm động, một số cựu viên chức Việt- Nam Cộng-Hoà (Nguyễn Đức Cường, Nguyễn Mạnh Hùng, Hoàng Đức Nhã, Phạm Kim Ngọc...) không còn trẻ không mỏi mệt lấp đầy vùng trắng của lịch sử, vừa là nhân chứng vừa cho tư liệu chính/primary source.

 

Khai mạc hội thảo (Hình: Nguyễn Hòa/ Người Việt)

 

NHÂN CHỨNG NỀN GIÁO DỤC NHÂN BẢN

 

Theo bạn tham dự như người quan sát, có lúc tôi thành nhân chứng đứng lên cung cấp primary source vì gốc Bắc Kỳ di cư 1954 vô Saigon anh chị em tôi học tiểu học/trung học/đại học miễn phí. Căn bản giáo dục ấy như một cái dù che thế hệ chúng tôi nên có rời mái trường đi đâu cũng nhận ra nhau nhờ chất cộng hòa.

"cộng hòa-politeia" là gì?

Theo bản dịch của giáo sư Đỗ Khánh Hoan, triết gia Plato người Hy Lạp (428-348TCN) định nghĩa “politeia” là đời sống công cộng và sinh hoạt chính trị trong thành phố, dân chúng chung sống, tự quản; tham gia chiến tranh, bảo vệ hòa bình. politeia qua tiếng La-tinh là “de republica”, tiếng Pháp “la République” được hiểu là chế độ hay chính thể, chính là chữ “cộng hòa” dùng ngày nay.

 

CHỮ VIẾT: VĂN MINH MIỀN NAM

 

Nếu chữ viết là xương sống của nền văn minh thì chính hai “đại sư” Trương Vĩnh Ký (1837-1898) và Huỳnh Tịnh Của (1834-1907) đồng sanh hiệp lực gom văn minh Miền Nam sẵn có thành một mối qua tờ Gia Định Báo, tờ báo tiếng Việt đầu tiên năm 1865, gầy dựng luôn ý thức

"Quốc Ngữ chữ Nước Ta con cháu nhà đều phải học" mở đường cho nhà văn, nhà báo, nhà giáo...

“Chữ Quốc Ngữ phải trở thành chữ viết của Nước Nhà, là công cụ duy nhất để có thể đạt tới trình độ “học thuật châu Âu”.

Thể văn xuôi đơn giản được hoan nghênh hết sức tới nỗi người Pháp dùng Gia Định Báo làm sách giáo khoa. Gia Định Báo sống tới 44 năm.

 

‘CÁCH MẠNG CHỮ VIẾT TRƯƠNG VĨNH KÝ’

 

Ở Nam Kỳ năm 1882, chữ Quốc Ngữ thay thế chữ Nho trong công văn.

Năm 1907, do Phan Bội Châu và Phan Châu Trinh gợi ý, sĩ phu Bắc Hà thành lập Đông Kinh Nghĩa Thục, "cộng hòa" đầu tiên ở Hà Nội, cổ động học chữ Quốc Ngữ.

Năm 1910, chữ Quốc Ngữ bắt buộc dạy tại Bắc Kỳ.

Từ đó, Chữ Viết đạt hiệu quả bất ngờ từ Bắc tới Nam:  "Thống Nhất Chữ Viết dẫn đến Thống Nhất Lịch Sử"

Hơn thế nữa, Chữ Viết như cây gậy boomerang đạt được điều mà người Pháp tính không ra: công cụ chống Pháp.

124 năm trước cuộc "Cách Mạng Nhung 1989” ở Tiệp Khắc/Tchécoslovaquie, “Cách mạng Chữ Viết Trương Vĩnh Ký 1865” không chém giết không đổ máu. Châu Âu không có Plato và học trò là Aristotle sẽ không có trường học. Việt Nam không có Trương Vĩnh Ký và học trò là Trương Minh Ký không có ngành sư phạm.

 

Hội thảo “Tưởng Niệm Petrus Vĩnh Ký” 8/12/2018 (Báo Người Việt - Hình: TTVTường)

 

“TINH THẦN QUỐC GIA TRẦN TRỌNG KIM"  

 

Vì vậy với tôi, một tham luận tại hội thảo Oregon thật bất ngờ: Nguyễn Lương Hải Khôi/ đại học Saigon đề cập đến “tinh thần quốc gia” trong Việt Nam Sử Lược do Trần Trọng Kim (1883 -1953) biên soạn năm 1919. Lần đầu lịch sử VN viết bằng chữ quốc ngữ!

Năm 1957 ở Saigon, Mẹ tôi bày VNSL trên kệ sách cho trẻ con bập bẹ đọc mỗi ngày nửa trang không chỉ dạy sử mà còn dạy "làm người".

Mẹ giảng trong bối cảnh Chữ Viết chỉ mới manh nha ở miền Bắc năm 1907, thì VNSL của chỉ một cá nhân Trần Trọng Kim là kiệt tác/master piece” trong ý nghĩa “duy nhất/không thay thế được/ảnh hưởng lâu dài”.

Tiếp theo, nội cácTrần Trọng Kim chỉ trong bốn tháng ngắn ngủi  (tháng 4-tháng 8/1945) tiếp nối “Tinh Thần Trương Vĩnh Ký” làm được ba việc phi thường chưa từng thấy trong lịch sử đất nước:  

-thống nhất về mặt danh nghĩa vùng đất Nam kỳ vào nước Việt Nam;

-thay tiếng Pháp bằng tiếng Việt ở bậc tiểu học và trung học,  

-dùng chữ Việt trong tất cả các văn thư chính phủ (trừ lĩnh vực y tế và liên lạc với Pháp hoặc công ty Trung Hoa).

 

 

DÙ KẾT QUẢ KHIÊM NHƯỜNG

 

Đang từ một xứ Khổng Nho trên vua dưới quan đang bị Pháp đô hộ, chỉ trong vòng 54 năm Chữ Viết Bắc-Nam làm được cuộc cách mạng mà Pháp mất tới hơn 900 năm mới có cách mạng 1789.

Bà nội tôi còn mù chữ nhưng ba mẹ tôi khác hẳn. Tất cả nhờ “giá trị cộng hòa” Trương Vĩnh Ký miền Nam gửi đi- Trần Trọng Kim miền Bắc gửi lại, làm tiền đề cho chính thể Việt- Nam Cộng-Hoà miền Nam dù ngắn ngủi 20 năm (1955-1975) nhưng để lại di sản mà 44 năm sau VN hôm nay lần lượt áp dụng dù dè dặt.

Nếu Plato đặt xã hội Hy Lạp trên cái xe cộng hòa rồi còng lưng đẩy cũng chưa đạt được ý nguyện “Không bất hòa-Không bất lực-Không bất nhân” thì ngàn năm sau Plato lại thành công ở nơi xa xôi với học trò Trương Vĩnh Ký-Trần Trọng Kim.  Các ông không đòi làm vương làm tướng mà ghé vai gánh vác nghiệp lớn trong bối cảnh lịch sử hoang mang đến nỗi khó mong kết quả dẫu khiêm nhường.

 

 

Lá phong, giảng đường Redwood (Hình: TTVTường)

 

 

Đúng 100 năm sau Việt Nam Sử Lược, trong hương thu ửng vàng rơi trên bãi cỏ xanh sóc nâu sóc xám nhảy múa khuôn viên đại học Oregon, học trò yêu sử chào mừng hội thảo cho dù kết quả ban đầu dẫu có khiêm nhường.

Trần Thị Vĩnh-Tường

California 20/10/2019

 

 

 

Viết bình luận đầu tiên

MỚI CẬP NHẬT