Lại nói về Belts

Bài HAO SMITH

Nói một cách bình dân, dây kéo thúc đẩy sự chuyển động của một bộ phận liên kết với nó trong đầu máy xe hơi, thí dụ: Máy bơm coolant phải có dây kéo mới có thể chuyển động để đưa dòng coolant đi luân lưu. Nhưng thực ra, dây kéo không tự mình tạo ra lực đẩy, nó chỉ là bộ phận trung gian để chuyển lực giữa nhiều thành phần. Nguồn lực của dây kéo là từ blốc máy, và hoạt động nhờ vào sự cọ sát giữa diện tích của dây và ròng rọc của những bộ phận liên quan.


Một sợi belt ở dạng nguyên thủy, chưa lắp vào xe.

Như đã trình bày trong bài trước, dây kéo có ba loại: V-Belts, Serpentine Belts, và Timing Belts. V-Belts và Serpentine Belts được gọi là Accessory Drive Belts, tức các bộ phận ngoài bloc máy. Trong khi đó, Timing Belt là dây kéo của Bloc máy.

Những bộ phận được kéo bởi dây belt trong xe - như máy phát điện (alternator), máy bơm coolant (water pump), quạt giải nhiệt (sau này được thay bằng quạt điện), máy bơm dầu tay lái tự động (power steering pump), máy lạnh (air conditioner compressor) – được gọi là “phụ thuộc” (accessory) không phải vì nó không quan trọng. Như chúng ta đã biết, chẳng có thành phần nào là không quan trọng, nói gì tới những cái máy nói trên. Nhưng chúng được gọi là accessory (phụ thuộc) chỉ vì chúng nằm bên ngoài blốc máy mà thôi.

A. V-Belts

Đây là loại dây kéo được thiết kế trong các đời xe cũ, có hình chữ V, thường chỉ nối hai bộ phận, chạy từ trục crankshaft (trục blốc máy) chuyển lực vào một bộ phận nào đó, như máy phát điện, máy lạnh, máy bơm dầu tay lái tự động. Chính vì thế, chúng ta thấy có nhiều V-Belts ngắn, chạy xuyên ngang nhau, chằng chịt trong khuông máy.


Một sợi serpentine belt ngoằn ngoèo cuốn quanh nhiều bộ phận.

Điểm lợi và bất lợi của V-Belts

Xét về ưu điểm, V-Belts được trọng dụng vì:
1. V-Belts ngắn, nên không dễ trượt ra khỏi ròng rọc.
2. Nếu một V-belt nào đó trượt, hoặc đứt, thì chỉ ảnh hưởng một bộ phận, không tác động đến các phần còn lại của xe.
Tuy nhiên, V-Belts lại có những điểm bất tiện sau đây:
1. Các cửa hàng bán đồ Auto Parts phải tích lũy quá nhiều loại, bằng không phải gọi về đại lý để order khi có nhu cầu. Tình trạng này gây ra nhiều bất tiện, không những cho người bán mà cho cả giới tiêu thụ. Trong khi xe cần belt mới thay vào để chạy, mà phải chờ mấy ngày mới có thì làm sao?
2. Dây kéo có tuổi phục vụ thường bằng nhau. Dây này đến lúc hư thì dây kia cũng rão. Và trong cùng một lúc, chủ xe sẽ phải thay vài ba Belts cùng một lúc, sự tốn kém chắc chắn là vượt mức chịu đựng của nhiều người. Nhưng không thay, không sửa thì lấy gì làm “chân” mà đi làm?
Sự bất tiện này khiến nhà sản xuất phải động não để có thể đưa ra một giải pháp khác. Vì thế “Serpentine Belt” ra đời để đáp ứng những khuyết điểm của V-Belt.

Trong một đồ hình đơn giản, chúng ta thấy máy này có ba sợi belt: Một để kéo quạt giải nhiệt, một sợi kéo máy A/C, và sợi thứ ba kéo máy bơm dầu tay lái tự động

B. Serpentine Belt

Được thiết kế trong các xe đời mới, Serpentine Belt là một sợi belt dài, chỉ cần MỘT MÌNH NÓ nối kết tất cả những bộ phận mà trước đây vẫn do nhiều sợi V-belts đảm nhiệm. Serpentine Belt uốn lượn như một con rắn, ngoằn ngoèo qua nhiều bộ phận để thúc đẩy sự chuyển động tại bộ phận đó. Như vậy, Serpentine Belt có thể bù lại khuyết điểm của V-Belts, không bị đứt hư rời rạc, khi cần phải thay thì cũng dễ, không đến nỗi tốn kém lắm cho chủ xe.
Tuy nhiên Serpentine lại có những bất tiện khác: Vì chỉ có mình nó, nên chỉ cần bung ra ở một đoạn là cả hệ thống sẽ bị tê liệt.

C. Timing Belt

Timing Belt không thuộc loại dây kéo “bộ phận phụ thuộc,” nó nằm trong bloc máy, nối liền trục trên (camshaft) và trục dưới (crankshaft) của blốc máy. Sở dĩ được gọi là “Timing Belt” hay “timing chain” (dây kéo/dây xích căn giờ) là vì nó điều hợp thời gian lên xuống của Piston. Thí dụ: Trong một bloc máy 4 piston, khi dây kéo 2 pistons này lên thì đồng thời đẩy 2 pistons còn lại xuống thấp. Sự lên xuống này phải rất khít khao và nhịp nhàng, bằng không xe không thể chạy được.
Lúc đầu, chất liệu để chế biến dây kéo chỉ là belt, nhưng để cho dây kéo có thể phục vụ lâu dài, sau này người ta thay “belt” bằng “chain” (xích sắt). So sánh lợi hại giữa Timing Belt và Timing Chain là: Chain vốn dĩ là sợi xích kim loại, nên bền hơn, nhưng nếu lỡ xảy ra tai nạn, Chain bị đứt sẽ gây ra nhiều thiệt hại cho pistons và valves.


Trong khuông máy, sợi belt ngoằn ngoèo nhìn vào thực nhức mắt

Kẻ thù của dây belts

Bụi đường, nhớt, nước, và sức nóng cực độ trong khuông máy… tất cả đều là “kẻ thù” có thể gây tổn hại cho belts. Vì thế, chủ xe phải cẩn thận, đừng để cho nhớt dầu bị rơi rớt ra ngoài đang lúc châm thêm. Khi hệ thống bị rò rỉ ở đâu đó, cần phải xem xét để có biện pháp điều chỉnh tức thời. Nắp đậy trên Blốc máy (engine undercover) cần phải hiện diện để chống lại bụi đất hoặc chất ô nhiễm rơi vào trong bloc máy.
Là chủ xe, chúng ta cần phải thường xuyên xem xét tình trạng dây belts. Mỗi lần mang xe ra tiệm để sửa chữa hoặc bảo trì, đừng quên xin thợ máy kiểm tra hệ thống Belts. Đây là một việc làm mà giới thợ máy đều vui lòng cung cấp cho bạn miễn phí. Nếu được đề nghị sửa chữa hoặc thay thế, đừng lưỡng lự hoặc trì hoãn. Làm như thế không khác gì “nuôi bệnh,” hậu quả xảy đến sau này chắc chắn sẽ còn gây nhiều thiệt hại lớn lao hơn.
haosmith@yahoo.com