Lễ giỗ Đức Cố Giám Mục Phaolô Maria Nguyễn Minh Nhật năm thứ 14

Đức Tổng Giám Mục F.X. Nguyễn Văn Thuận, Đức GM Phaolô Maria Nguyễn Minh Nhật (thứ nhì từ bên trái) đứng sau Đức Thánh Cha Gioan Phalo II trong thánh lễ kính các Thánh Tử Đạo VN ngày 24 tháng 11, 1990 tại Nhà Nguyện Mẹ Chúa Cứu Thế trong dinh Giáo Hoàng. (Ảnh chụp lại)

Bài THANH PHONG

SANTA ANA - Ngày Chủ Nhật, 17 tháng 1, 2021 vừa qua tại Giáo Phận Xuân Lộc, Việt Nam cũng như nhiều nơi đã cử hành thánh lễ giỗ Đức Cố Giám Mục Phaolô Maria Nguyễn Minh Nhật, nguyên Giám Mục Giáo Phận Xuân Lộc, cựu Chủ Tịch Hội Đồng Giám Mục Việt Nam, được Chúa gọi về quê trời ngày 17 Tháng Giêng năm 2007 đến nay vừa đúng 14 năm.

Đức cố Giám Mục Nguyễn Minh Nhật sinh năm 1926 tại Thượng Kiệm, Phát Diệm, thụ phong Linh Mục năm 1952. Sau khi thụ phong ngài được gửi sang Canada học về truyền giáo và tu đức. Trở về nước ngài làm linh hướng chủng viện Phát Diệm 12 năm, rồi làm linh hướng chủng viện Xuân Lộc cho đến khi được Đức Thánh Cha Gioan Phaolo II bổ nhiệm làm Giám Mục Phó Giáo Phận Xuân Lộc vào năm 1975. Ngài lấy khẩu hiệu “Phục Vụ Chúa trong hân hoan.”

Ngày 22.2.1988, sau khi Đức Giám Mục Đa Minh Nguyễn Văn Lãng qua đời, Đức Cha Phaolô Maria Nguyễn Minh Nhật trở thành Giám Mục Chính Tòa Giáo Phận Xuân Lộc, ngài là vị Giám Mục thứ ba của giáo phận Xuân Lộc sau hai Đức Cố Giám Mục Giuse Lê Văn Ấn và Đa Minh Nguyễn Văn Lãng. Ngoài vị Giám Mục Chính Tòa, Tòa Thánh cũng bổ nhiệm Đức Cha Toma Nguyễn Văn Trâm làm Giám Mục Phụ Tá (sau khi Đức Cha Nhật qua đời, Đức Cha Trâm là Giám Mục Chính Tòa Xuân Lộc).

Xuân Lộc là một giáo phận lớn nhất trong gần 30 giáo phận tại Việt Nam với số giáo dân vào năm 1975 là 740,000 tín hữu. Từ tháng 12 năm 1989 Đức Giám Mục Phaolô Maria Nguyễn Minh Nhật được bầu làm Chủ Tịch Hội Đồng Giám Mục Việt Nam thay thế Đức Hồng Y Giuse Trịnh Văn Căn qua đời.

Đức Giám Mục Phaolô Maria Nguyễn Minh Nhật ngoài vóc dáng cao lớn, ngài còn được Chúa ban trí nhớ phi thường. Sau khi nộp đơn xin đi Roma, lúc trở về ngài đã kể lại chuyến đi rất đầy đủ chi tiết từng giờ, từng phút khi nộp đơn tại tỉnh Đồng Nai, bị hạch sách như thế nào, những viên chức Việt Cộng đã làm khó dễ ngài và xưng hô với ngài một cách “thiếu văn hóa” ra sao.

Một vài kỷ niệm với Đức Cha Phaolô Maria Nguyễn Minh Nhật, Trong thời gian làm Thư Ký Hội Đồng Giáo Xứ Nam Đồng, Vũng Tàu chúng tôi may mắn được dịp tiếp xúc với Đức Cha, lúc đó ngài đang làm Giám Mục Phụ Tá cho Đức Giám Mục Đa Minh Nguyễn Văn Lãng.

Lần thứ nhất, sau khi linh mục Vincent Nguyễn Hòa Định, cha xứ Nam Đồng qua đời, trong thánh lễ an táng có hai vị Giám Mục Xuân Lộc cùng gần 100 linh mục và hàng ngàn giáo dân hiện diện, đồng thời cũng có hai viên chức chính quyền và Mặt Trận Tổ Quốc thành phố Vũng Tàu tham dự.

Chúng tôi được Hội Đồng Giáo Xứ chỉ định soạn và đọc điếu văn. Bài điếu văn đã làm cho hai Đức Giám Mục, các linh mục và giáo dân lau nước mắt liên tục. Đặc biệt cả hai cán bộ Việt Cộng cũng không cầm được nước mắt. Hai tuần sau, chúng tôi lên Tòa Giám Mục xin Đức Cha bổ nhiệm cho giáo xứ chúng tôi một cha xứ mới. Đức Giám Mục Nguyễn Minh Nhật lại vỗ vai tôi, ngài nói, “Cha đã tham dự thánh lễ an táng nhiều cha nhưng có lẽ đám tang cha cố Định làm cha xúc động nhất. Cha cám ơn con, hôm đó con làm cho quỷ nó cũng phải khóc.”

Đức Giám Mục Phaolô Maria Nguyễn Minh Nhật và người viết, ảnh chụp năm 1990.

Lần thứ hai, Đức Cha Nguyễn Minh Nhật về giáo xứ Đông Xuyên ban bí tích Thêm Sức. Giáo xứ Đông Xuyên do linh mục Giuse Trần Hiệp Sỹ làm chánh xứ. Trước khi về coi sóc giáo xứ Đông Xuyên, Hạt Vũng Tàu, cha Trần Hiệp Sỹ trông coi một họ đạo vùng hẻo lánh, ban đêm thường bị Việt Cộng về bắt cha cho họ thuốc men, gạo thóc và thu thuế nông nghiệp. Mỗi lần cho, họ lại tặng cha một Bằng Khen. Sau ngày 30 tháng Tư 1975, vị linh mục này đem những tấm Bằng Khen đó treo ở phòng khách.

Khi Đức Giám Mục Nguyễn Minh Nhật đến nhà xứ Đông Xuyên, vừa bước chân vào, nhìn thấy những Bằng Khen treo trên tường, Đức Cha Nhật tỏ ý rất khó chịu, ngài nói với cha Trần Hiệp Sỹ, “Tôi không muốn thấy những thứ này. Lần sau tôi đến, cha còn để những thứ này tôi sẽ không vào nhà xứ.” Ngay hôm sau, Cha Trần Hiệp Sỹ đã nhờ tôi lên tháo hết những Bằng Khen xuống.

Lần thứ ba, sau khi được linh mục Gioan Maria Phạm Anh Thân nhận lời về làm chánh xứ Nam Đồng, chúng tôi lên trình với hai Đức Giám Mục, xin các ngài chấp thuận bổ nhiệm cha Thân về coi sóc giáo xứ Nam Đồng. Đức Cha Nguyễn Văn Lãng chấp nhận ngay và ngài căn dặn chúng tôi, “Các con về xúc tiến mọi thủ tục với nhà cầm quyền nhưng cha cấm các con không được đút lót, hối lộ với họ kẻo trở thành tiền lệ cho các giáo xứ khác.”

Đức Cha Nguyễn Minh Nhật dặn thêm, “Ngày cha tân chánh xứ về nhận chức, cha không muốn các con treo cờ đỏ sao vàng trong khuôn viên nhà xứ. Nếu thấy các con treo cờ đó, cha sẽ quay đầu xe trở về Tòa Giám Mục ngay.”

Vào ngày 24.11.1990 sau khi cùng Đức Thánh Cha Gioan Phaolo II cử hành thánh lễ kính Các Thánh Tử Đạo VN, viếng mộ hai Thánh Tông Đồ Phêrô, Phaolô, phái đoàn Hội Đồng Giám Mục VN đã được Đức Thánh Cha tiếp kiến. Với tư cách Chủ Tịch Hội Đồng Giám Mục Việt Nam, Đức Cha Nguyễn Minh Nhật đã trình bày sự thật về hiện tình Giáo Hội Công Giáo Việt Nam với Đức Thánh Cha, có đoạn ngài thưa, “Người ta than phiền về tình trạng thiếu thốn linh mục, hầu như hoàn toàn tại các giáo phận miền Bắc VN. Trong khi tại miền Nam con số linh mục càng ngày càng giảm đi, vì nhiều vị qua đời hay già nua mệt mỏi vì chức vụ thừa tác.Con số linh mục thay thế thì rất ít và chậm. Các chủng viện là trung tâm đào tạo linh mục thì lại không được hoạt động như mong muốn. Trên nguyên tắc, các đại chủng viện đã phải được mở cửa nhưng thực tế thì chỉ có bốn đại chủng viện được chấp nhận. Nhưng những đại chủng viện này cũng chỉ được phép thu nhận một số ứng sinh rất hạn chế, và cũng chỉ được tuyển chọn ba năm một lần.

“Hiện nay có hàng trăm chủng sinh muốn làm linh mục và đã học xong chương trình thần học, có nhiều chủng sinh đã học xong cách đây 15, 20 năm nhưng vẫn còn phải âu lo đợi chờ ngày được gọi chịu chức. Các dòng tu, trong đó có một số dòng đảm trách công tác tông đồ trong các nhà thương hay trong các cơ sở y tế của nhà nước cũng gặp rất nhiều khó khăn trong việc tuyển chọn ơn gọi, mặc dù con số người trẻ muốn gia nhập rất đông.

“Các cộng đoàn Kitô rải rác khắp bốn phương trong nước hầu như không được dạy dỗ về đạo như trong quá khứ. Nền giáo dục Công Giáo, đặc biệt tại miền Bắc không còn gì nữa, các trường học đều đã bị đóng cửa. Hậu quả là người tín hữu cho dù rất có thiện chí, và vẫn cố gắng duy trì các xác tín tôn giáo của mình, cũng không thể đào sâu giáo lý Công Giáo được, tuy nó rất cần thiết cho đời sống của tín hữu trong lúc này.”

Sau 26 năm trong chức vụ chủ chăn của Giáo Phận Xuân Lộc, Đức Giám Mục Phaolô Maria Nguyễn Minh Nhật đã qua đời, để lại bao thương tiếc cho hàng giáo sĩ, tu sĩ và giáo dân giáo phận Xuân Lộc cũng như quê hương Phát Diệm của ngài.

Hàng năm, vào ngày 17 Tháng Giêng, tại Nhà Thờ Chính Tòa Xuân Lộc cũng như tại các giáo xứ trong giáo phận, đều cử hành thánh lễ cầu nguyện cho linh hồn Đức cố Giám Mục Phaolô Maria Nguyễn Minh Nhật, xin Thiên Chúa thưởng công ngài trên quê trời và xin ngài cầu bầu cùng Chúa cho dân nước Việt Nam được sống trong hòa bình, và tự do đích thật.