Ly Dị: Phải khai thuế thế nào?

LS. Trần Khánh Hưng/Viễn Đông

Trong mùa khai thuế chúng tôi nhận được rất nhiều câu hỏi liên quan đến vấn đề ly dị và việc khai thuế. Trước hết, chúng tôi muốn nói rõ là văn phòng chúng tôi không chuyên môn về thuế vụ. Tuy nhiên, là luật sư về luật gia đình, những câu hỏi này cũng thường được đặt ra cho chúng tôi, và cũng là những thắc mắc chung cho những người đang làm, hay mới hoàn tất thủ tục ly dị. Tuy là câu trả lời cho những câu hỏi này còn tùy thuộc vào từng trường hợp, chúng tôi xin trả lời chung về vấn đề này như sau.

Tôi ly thân với chồng cũ và đang làm thủ tục ly dị. Chồng cũ tôi muốn chúng tôi vẫn khai thuế chung năm nay. Vậy tôi có nên khai thuế chung không?
Cách khai thuế của bạn tùy thuộc vào tình trạng hôn nhân vào ngày cuối cùng trong năm, hay nói một cách khác, nếu phán quyết ly dị ghi rõ là hôn nhân của bạn đã chấm dứt trước ngày 31-12 của năm, thì bạn không thể khai thuế chung với người phối ngẫu (married filing jointly) cho năm đó được.
Vì bạn nói là bạn đang ly thân với người chồng cũ, và đang làm thủ tục ly dị, nên chúng tôi đoán là bạn chưa kết thúc hồ sơ ly dị, và tình trạng hôn nhân của bạn vẫn là có gia đình, nên người chồng của bạn mới có thể khai thuế chung được.
Một điều cũng quan trọng khi quyết định có nên khai thuế chung không, là trách nhiệm của hai bên đối với sở thuế. Khi khai thuế chung, hai bên đều có trách nhiệm ngang nhau. Có nghĩa là nếu thiếu tiền thuế, hoặc khai thuế không đúng, và khi bị sở thuế kiểm tra (audit), cả hai bên đều chịu trách nhiệm với toàn bộ số tiền thiếu số thuế, chứ không phải chia đều cho hai bên, và mỗi người chỉ chịu trách nhiệm một nửa. Số tiền này kể luôn cả tiền thiếu thuế, tiền lời và tiền phạt.
Những người có cơ sở thương mại và khai thuế với Schedule C, vì có thể có những cách trừ thuế nhiều hơn, vì vậy, thường có cơ hội bị kiểm tra nhiều hơn là những người làm cho hãng xưởng khai thuế bằng mẫu đơn W2.
Muốn khai thuế chung, bạn cần phải có sự hợp tác của người kia để có đầy đủ những dữ kiện nộp cho sở thuế. Trong nhiều trường hợp ly dị, điều này có thể không dễ dàng.
Khi khai thuế chung, nếu bạn được sở thuế trả tiền về thì chi phiếu này sẽ có tên của cả hai người. Bạn cần phải có chữ ký của cả hai để lãnh được số tiền này. Bạn có thể khai thuế chung nếu điều này không gây trở ngại hay phiền toái cho bạn.
Trong trường hợp người phối ngẫu của bạn có cơ sở thương mại, và khai lợi tức thấp vì làm ăn thua lỗ, nếu bạn ký vào bản khai thuế chung thì bạn đã xác nhận những chi tiết về tài chánh trong bản khai thuế của người phối ngẫu, và bạn sẽ chịu trách nhiệm với sở thuế nếu những điều này không đúng sự thật, và sau này bạn sẽ không thể nói khác đi để đòi thêm tiền cấp dưỡng.

Hồ sơ ly dị của tôi chưa kết thúc, nhưng tôi muốn khai thuế riêng có được không?
Nếu bạn muốn khai thuế riêng (married filing separately) thì bạn nên lưu ý những điểm sau đây:
- Có những khoản tax credit mà bạn sẽ không được khấu trừ giống như trong trường hợp bạn khai thuế chung. Chẳng hạn tiền học (education credits) hay tiền giữ con (dependent care credits). Thông thường, điều này có nghĩa là bạn phải trả thuế nhiều hơn nếu khai thuế chung.
- Hai người phải dùng cùng một phương thức khai thuế (deduction process). Nghĩa là nếu bạn dùng standard deduction, thì người phối ngẫu cũng phải dùng cách này, hoặc nếu người phối ngẫu của bạn dùng itemized dedution thì bạn cũng phải dùng itemized deduction khi khai thuế theo lối married filing separately.
- Lợi điểm của việc khai thuế riêng là sở thuế sẽ không quy trách nhiệm cho bạn được nếu người phối ngẫu của bạn khai không đúng và thiếu thuế.

Khi nào thì tôi khai thuế là single?
Nếu trước ngày 31-12 mà thủ tục ly dị của bạn đã hoàn tất, đã có phán quyết ly dị thì bạn có thề khai là single hoặc là Head of Household. Khai Head of Household có thể giúp bạn được trừ thuế nhiều hơn, nhưng đòi hỏi bạn phải có những điều kiện khác.

Khi nào tôi có thể khai là Head of Household?
Bạn có thể khai thuế theo lối Head of Household nếu bạn hội đủ những điều kiện sau đây:
- Hôn nhân của bạn đã chấm dứt trước ngày 31-12 của năm bạn khai thuế.
Bạn trả cho hơn nửa số tiền chi phí cho căn nhà của bạn trong năm bạn khai thuế.
- Căn nhà bạn ở là căn nhà chính của con cái hay người thân của bạn (qualifying person) sinh sống hơn nửa năm của năm bạn khai thuế.

Ai là người được khai thuế số tiền lời trả cho ngân hàng cho căn nhà?
Nếu bạn vẫn còn giữ căn nhà hai người sống chung trước đây, và hai người sẽ khai thuế riêng thì điều này cũng nên thỏa thuận hay ghi rõ trong hợp đồng khi ly dị (Marital Settlement Agreement) là ai sẽ là người được khai thuế cho số tiền lời đóng cho căn nhà. Thông thường, người đóng tiền nhà bằng tiền riêng của người đó sẽ được trừ thuế cho số tiền này. Trong trường hợp hai người cùng đóng tiền nhà, hoặc tiền nhà được trả bằng tài sản chung (community assets) thì số tiền này sẽ được chia cho hai bên đề cả hai cùng được trừ thuế. Tổng số tiền khấu thừ thuế của cả hai hồ sơ phải không được quá số tiền mà ngân hàng cho bạn vay đã khai với sở thuế.

Hồ sơ ly dị của tôi chưa hoàn tất, nhưng tôi có lãnh tiền cấp dưỡng cho tôi và cho con tôi, vậy tôi có phải trả thuế cho số tiền này không?
Có những trường hợp hồ sơ ly dị chưa hoàn tất, nhưng nếu bạn được trả tiền cấp dưỡng tạm thời (temporary spousal support), và nếu bạn khai thuế chung (married filing jointly) thì người trả tiền cấp dưỡng không được khấu trừ vào lợi tức của họ, ngược lại, bạn cũng không phải trả thuế về số tiền này. Người trả tiền cấp dưỡng cho con cái cũng không được khấu trừ thuế số tiền này.

Tôi muốn trừ thuế số tiền tôi trả cấp dưỡng cho vợ cũ thì phải có những điều kiện gì?
Nếu bạn muốn khấu trừ số tiền cấp dưỡng (alimony) vợ chồng, và người nhận tiền cấp dưỡng phải khai tiền cấp dưỡng trong lợi tức của họ, bạn phải hội đủ những điều kiện sau đây:
- Bạn không khai thuế chung với người nhận tiền cấp dưỡng.
- Số tiền này phải được ghi rõ trong bản văn của hợp đồng ly dị, hay trong phán quyết ly dị là tiền cấp dưỡng vợ chồng.
- Tiền cấp dưỡng phải trả bằng tiền mặt, bằng check hay bằng money order. Những món tiền bạn trả theo hình thức khác, chảng hạn tiền trả tiền nhà, thuế nhà, tiền gas, điện, nước, hay tiền phone, v.v., sẽ không được khấu trừ thuế.
- Người nhận tiền cấp dưỡng phải nhận được số tiền này.
- Số tiền cấp dưỡng này không phải là để trả cho những nợ nần, quà tặng, hay trách nhiệm nào khác có ghi trong hợp đồng ly dị hay do sự thỏa thuận của đôi bên.
- Người trả và người nhận tiền cấp dưỡng phải không ở cùng một nhà.
- Tiền cấp dưỡng này phải chấm dứt sau khi người phối ngẫu cũ qua đời, không được tiếp tục trả cho người thừa kế.
Bạn nên lưu ý là sở thuế sẽ đối chiếu hồ sơ khai thuế của bạn và của người phối ngẫu, cho nên nếu hồ sơ khai thuế của hai người không thống nhất thì việc sở thuế kiểm tra (audit) hồ sơ thuế của bạn sẽ dễ dàng xảy ra.

Đây chỉ là một số kiến thức tổng quát về vấn đề ly dị và việc khai thuế lợi tức, không phải là cố vấn luật pháp. Mọi thắc mắc và tham khảo miễn phí về vấn đề luật pháp, xin liên lạc với văn phòng luật sư Trần Khánh Hưng (David K. Tran), số điện thoại (714) 839-0477, hay e-mail tại davidtran@dktran.com, hoặc gửi thư đến Law Offices of David K. Tran, 15446 Brookhurst Street, Westminster, CA 92683.

Viendongdaily.com và tác giả giữ bản quyền bài trên trang này. Xin đừng trích đăng dưới bất cứ hình thức nào.