Mua bán trên mạng có nguy cơ bị ăn cắp lý lịch không?

Là người trong giới tiêu thụ của thế kỷ 21, chúng ta không thể nào bỏ qua một thị trường càng lúc càng lớn mạnh, nơi bạn có thể mua hàng rẻ hơn, tốt hơn, và tiện hơn. Tiện hơn là vì bạn có thể ngồi ở nhà để khảo giá nhiều nơi, rẻ hơn và tốt hơn (tốt hơn mới đáng nói, chứ rẻ hơn mà xấu hơn thì chỉ là “của ôi” mà thôi) là vì bạn có dịp so sánh kỹ càng giữa nhiều nơi bán và nhiều ý kiến của người đã dùng. Đó là thị trường mua bán trên mạng – gọi là Shopping Online. Theo kết quả một cuộc nghiên cứu do công ty Javelin Strategy & Research công bố tháng Tám, 2012, trong số 3,000 người được hỏi, có tới 88% thường mua bán trên mạng, số còn lại 12% ít khi, hoặc chưa bao giờ vì nhiều lý do, mà phổ thông nhất là vì qua mạng họ không thể coi tận mắt và sờ tận tay món hàng định mua. Lần trước chúng ta đã giải thích những nỗ lực mà giới bán hàng trên mạng đã làm để đáp ứng yêu cầu đó. Hôm nay, xin nói về vấn đề an ninh: Liệu mua hàng trên mạng có thể khiến lý lịch của chúng ta bị kẻ gian đánh cắp hay không?

Lo lắng hợp lý

Quả thực, ăn cắp lý lịch (Identity Theft) là một tệ nạn, đưa đến nhiều lo ngại cho giới tiêu thụ. Nhưng ăn cắp vốn luôn luôn là một mối quan tâm…. kể từ khi có loài người. Xã hội có nhiều sản phẩm thì ăn cắp cũng nhiều hơn. Bây giờ, với phát minh về thẻ tín dụng, kẻ gian lại nhắm tới một sản phẩm mới, rất quí giá, đó là chi tiết về lý lịch: Ăn cắp được các chi tiết lý lịch hoặc chi tiết thẻ của người khác, kẻ gian có thể mạo danh để xin vay tiền, rồi dùng tiền đó mua sắm, ăn chơi... mà không phải trả ra một đồng nào của chính mình.
Trong khi đó, mua sắm trên mạng, chúng ta chỉ có thể dùng thẻ tín dụng, và nếu chẳng may kẻ gian đội lốt người bán hàng thì đúng là “giao trứng cho ác”: Chẳng những nhận tiền nhưng không giao hàng, mà họ còn dùng thẻ tín dụng của mình vào nhiều việc bất lương khác.

Ăn cắp lý lịch xảy ra ở mọi nơi

Thế nhưng, tệ nạn ăn cắp lý lịch không phải chỉ xảy ra khi chúng ta mua hàng trên mạng mà thôi. Giáp mặt tại một cửa hàng trực tiếp, chúng ta vẫn có thể gặp kẻ gian như thường. Người viết bài này có biết một người bạn thường xuyên shopping online cả chục năm chưa hề kêu ca gì, nhưng gần đây anh lại tỏ ra rất bực mình sau lần trả tiền tại một nhà hàng, người thâu ngân cầm thẻ tín dụng của anh rồi biến mất… Có tới 7 phút sau người đó mới trở lại. Ai biết họ làm gì với cái thẻ trong lúc đó? Là một người cẩn trọng bảo vệ lý lịch cá nhân, anh bạn chúng tôi đã mất nhiều tháng trời sau đó để theo dõi và phản ứng nếu có dấu hiệu khả nghi với thẻ tín dụng của mình. Một người bạn khác, chuyên dùng thẻ tín dụng bất cứ khi nào mua bán dù trên mạng hay giáp mặt, cho biết anh mới bị kẻ gian ăn cắp lý lịch một lần, đó là khi anh dùng thẻ tín dụng để đi thuê xe tại một cửa hàng địa phương: Giáp mặt chứ không phải trên mạng!
Như vậy, ăn cắp lý lịch xảy ra ở mọi nơi, trên mạng cũng như ngoài mạng. Chưa có thống kê cụ thể cho biết, tình trạng ăn cắp lý lịch xảy ra ở đâu nhiều hơn: Trên mạng, khi 2 bên không giáp mặt nhau? Hay ở tại địa điểm cụ thể mà người mua kẻ bán đều nhìn thấy nhau? Nhưng chắc chắn giao dịch trên mạng không phải là nguy cơ duy nhất khiến bạn trở thành nạn nhân bị ăn cắp lý lịch.

Để khỏi trở thành nạn nhân

Khách quan mà nói, trừ khi chúng ta vào rừng để sống, hoặc đi ngược thời gian trở về thế kỷ thứ 19 hoặc xa hơn, chứ nếu vẫn sinh hoạt trong thế giới ngày nay, thì không ai bảo đảm có thể tránh trở thành nạn nhân bị ăn cắp lý lịch. Nhưng có nhiều cách giúp chúng ta hạn chế rủi ro và nguy cơ: Đó là dùng thẻ tín dụng chứ không phải những loại thẻ khác (tuyệt đối không dùng thẻ nhà băng), và shopping qua mạng với những cửa hàng có uy tín. Tại sao?
Là vì, với thẻ tín dụng, bạn được bảo vệ công ty thẻ bảo vệ: Nếu xảy ra tranh cãi giữa người bán và người mua, công ty tín dụng luôn luôn đứng về phía bạn. Bên cạnh đó, nếu phát giác mất thẻ, hoặc chi tiết thẻ bị ăn cắp, thì chỉ cần một cú phone gọi tới cho công ty tín dụng là bạn sẽ không còn chịu trách nhiệm về những chi phí xảy ra sau đó. Ngay cả trong trường hợp không báo cáo được vì không hay biết, bạn cũng không phải chịu trách nhiệm về những chi phí được chứng minh không phải của mình.
Một mặt khác, phía bán hàng càng ngày càng có thêm biện pháp để bảo vệ thẻ tín dụng của người mua. Giao dịch với những cửa hàng có uy tín như Amazon, Ebay, Bestbuy, Costco, Walmart, Target, v.v., chúng ta có thể yên tâm gần như 100%. Nhưng điều đó không có nghĩa là ngoài những tên tuổi lớn thì tất cả cơ sở buôn bán khác đều không đáng tín nhiệm. Tốt hơn, trước khi cung cấp chi tiết thẻ tín dụng, bạn nên dành ra một vài giây để nhìn lên hàng chữ địa chỉ chạy ngang màn hình, gọi là URL: Bạn cần phải thấy địa chỉ bắt đầu bằng chữ “http” có thêm “s” (biểu thị security). Không thấy chữ “s”, chúng ta biết rằng trang mạng đó chưa có đủ kỹ thuật an ninh (encryption) để bảo vệ lý lịch khách hàng.
Vậy là bạn đã biết người ta như thế nào rồi, còn tiếp tục giao dịch với họ hay không là quyền của bạn. Nếu có xảy ra bất trắc gì sau đó, bạn cũng không thể phàn nàn “tại shopping online”!
Erictran15751@gmail.com