Nga: Một cường quốc khác quan tâm đến Biển Đông?

Tổng Thống Phi Luật Tân Rodrigo Duterte và Tổng Thống Nga Vladimir Putin tại Sochi, ngày 3 tháng 10, 2019. (Getty Images)

Vào tháng 10, trong chuyến thăm chính thức thứ hai tới Nga, Tổng Thống Phi Luật Tân, ông Rodrigo Duterte đã mời công ty năng lượng Rosneft có trụ sở tại Mạc Tư Khoa tiến hành thăm dò dầu khí tại vùng biển mà Phi Luật Tân tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông. Lời đề nghị đã được đáp lại bởi đại sứ Nga tại Phi Luật Tân, ông Igor Khovaev, người đã mời các công ty Phi Luật Tân cũng khám phá dầu khí ở Nga cùng với các công ty Nga.
Một nhóm từ Rosneft đã đến Manila vào cuối tháng đó để thảo luận về khả năng khai thác dầu ngoài khơi chung với Bộ Năng lượng Phi Luật Tân.
Rosneft, một công ty dầu khí có một nửa vốn thuộc sở hữu của chính phủ Nga, không xa lạ gì ở Biển Đông. Công ty này đã trở thành nhà điều hành dự án hợp tác sản xuất và thăm dò khí đốt tại Lô 06.1 tại bể Nam Côn Sơn, ngoài khơi Việt Nam, từ năm 2013. Kể từ năm 2018, công ty cũng đã hợp tác với Việt Nam để mở rộng các dự án phát triển khí đốt ở vùng đặc quyền kinh tế Việt Nam, bao gồm khoan hai giếng mới trong khu vực.
Tuy nhiên, trong bối cảnh Trung Quốc gia tăng áp lực đối với các bên yêu sách Biển Đông khác, các hoạt động của Rosneft gần đây đã thu hút sự chú ý của Bắc Kinh. Lô 06.1, nằm trong vùng EEZ của Việt Nam, cũng nằm trong đường chín đoạn tự xưng của Trung Quốc.
Chính sách của Bắc Kinh về các dự án tài nguyên ở Biển Đông rất rõ ràng và nhất quán: Không quốc gia, tổ chức, công ty hay cá nhân nào, nếu không có sự cho phép của chính phủ Trung Quốc, thực hiện các hoạt động thăm dò và khai thác dầu khí ở vùng biển thuộc quyền tài phán của Trung Quốc.
Tuy nhiên, mặc cho những lời cảnh báo liên tiếp đó, Rosneft đã không ngừng hoạt động.
Sự hiện diện của Nga ở Biển Đông làm phức tạp thêm các tranh chấp đang diễn ra giữa Trung Quốc và các nước láng giềng về các yêu sách lãnh thổ cạnh tranh. Nếu Phi Luật Tân tham gia vào cuộc thăm dò chung với Rosneft, Nga có thể bắt đầu đóng vai trò rộng lớn hơn trong khu vực.
Nga cho biết họ không có ý định tham gia vào các tranh chấp lãnh thổ hoặc đứng về bất kỳ bên nào. Hành động của họ cho đến nay phản ánh lập trường đó. Quan hệ Nga - Trung Quốc đã ấm lên một thời gian, và đầu năm nay, Mạc Tư Khoa và Bắc Kinh đã nâng cấp mối quan hệ của họ lên một mối quan hệ đối tác chiến lược toàn diện về phối hợp. Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã mô tả mối quan hệ song phương là ở mức tốt nhất trong lịch sử.
Nga cũng là đối tác quốc phòng quan trọng của Việt Nam, cả về chiến lược và quân sự. Hai quốc gia đã ký một thỏa thuận hợp tác quốc phòng từ 2018 - 2020 vào năm ngoái và đồng ý tăng cường hợp tác quốc phòng từ năm 2019 - 2023. Nga và Việt Nam cũng nâng quan hệ song phương lên quan hệ đối tác chiến lược toàn diện vào năm 2012.
Việt Nam là nước yêu sách duy nhất liên tục lên tiếng phản đối các hoạt động của Trung Quốc tại Biển Đông. Sự kiện đặc biệt năm nay, sự kiện nổi bật tại Bãi Tư Chính, khi các tàu hải cảnh Việt Nam và Trung Quốc đã tham gia vào một cuộc đối đầu do sự hiện diện của một tàu thăm dò của Trung Quốc trong vùng biển Việt Nam kiểm soát, là minh họa cho những căng thẳng liên quan đến lãnh thổ trong quan hệ Trung Quốc - Việt Nam.
Khác với các tuyên bố ngoại giao từ Hoa Kỳ, Hà Nội dường như đang chiến đấu trong một trận chiến đơn lẻ chống lại các yêu sách hàng hải của Bắc Kinh với rất ít sự hỗ trợ từ các nước ASEAN hoặc cộng đồng quốc tế rộng lớn hơn. Nga không có thói quen đưa ra những tuyên bố như vậy, đặc biệt là khi nói đến Biển Đông.
Nhưng mặc dù Mạc Tư Khoa tuyên bố rằng họ sẽ không tham gia vào các tranh chấp lãnh thổ, bằng cách tiếp tục làm việc với Việt Nam thông qua Rosneft, điều này thể hiện sự ủng hộ của họ đối với Hà Nội. Nếu Rosneft vẫn không bị làm phiền bởi những nỗ lực cưỡng chế của Trung Quốc, thì nó có thể làm gương cho các công ty dầu khí thương mại quốc tế khác tham gia vào các hoạt động chung trong vùng biển đang tranh chấp này.
Phản ứng của Trung Quốc đối với dự án chung của Việt Nam với Rosneft đã bớt hung hăng hơn nhiều so với phản ứng của họ đối với sự tham gia của các công ty nước ngoài khác vào vùng biển tranh chấp.