Hai Thánh Tử Đạo Việt Nam Bernado Vũ Văn Duệ và Đa Minh Nguyễn Văn Hạnh

Bức họa 117 Thánh Tử Đạo tại Việt Nam (ảnh chụp lại từ nguyệt san Đức Mẹ HCG, tháng 11, 1994)

Bài THANH PHONG

Ngày 1 tháng 8 hàng năm, Giáo Hội Công Giáo kính nhớ hai vị Linh Mục Thánh Bernado Vũ Văn Duệ và Thánh Đa Minh Nguyễn Văn Hạnh được phúc tử đạo tại pháp trường Bẩy Mẫu ngày 1 tháng 8 năm 1838 là hai trong số 117 Thánh Tử Đạo tại Việt Nam được Đức Thánh Giáo Hoàng Gioan Phaolo II tôn phong lên bậc Hiển Thánh ngày 19.6.1988.

Thánh Bernado Vũ Văn Duệ, Sinh năm 1755 tại làng Quần Anh Hạ tỉnh Nam Định. Ngay từ nhỏ, cậu Duệ đã dâng mình cho Chúa và hướng tới chức linh mục nhưng vì tình hình bách hại của Chúa Trịnh và thời vua Cảnh Thịnh nên việc học của cậu bị gián đoạn. Mãi đến năm 40 tuổi (1795), thầy Duệ mới được thụ phong linh mục và cha đã phục vụ Giáo Hội suốt 37 năm. Năm 1832 khi đó cha Duệ đã 77 tuổi và bệnh tật luôn nên Đức Giám Mục đã cho cha về hưu tại xứ Trung Lễ.

Tuy đã nghỉ hưu nhưng hàng ngày cha vẫn siêng năng cầu nguyện, suy niệm lời Chúa, chia sẻ Tin Mừng cho tín hữu đến thăm hỏi ngài. Cha thực hành việc hãm mình đền tội bằng cách ngủ dưới đất thay vì trên giường, không nằm trong mùng để cho muỗi tự do đốt. Nhiều giáo dân xin cha đừng làm thế để giữ sức khỏe nhưng cha trả lời, “Bấy nhiêu việc hãm mình đã là gì? Tôi không có cơ hội làm việc lớn thì tôi chọn lựa một chút khó khăn vậy thôi!”

Dưới triều vua Minh Mạng, quan Tổng Đốc Trịnh Quang Khanh tuân lệnh vua, truy lùng gắt gao các giáo sĩ. Đức Giám Mục Delgado Y, Giám Mục giáo phận Bùi Chu phải đi trốn tại xứ Kiên Lao. Trên đường đi, Đức Cha ghé vào Trung Lễ thăm cha Duệ. Đức Giám Mục nói nửa đùa nửa thật, “Cụ còn sức theo tôi đến thủ phủ Nam Định chăng?” Cha Duệ hiểu ý người cha chung địa phận muốn nói về việc tử đạo, nên trả lời, “Thưa Đức Cha, khi nào Đức Cha bị bắt, xin cho phép con theo cùng.”

Ngày 28.5.1838 Đức Cha Delgado Y bị bắt tại Kiên Lao. Nghe tin ấy, cha Duệ khóc lóc thảm thiết và muốn ra trình diện quan để được tử đạo với vị Giám Mục của mình. Lúc đó cha Duệ đã 83 tuổi, mắt lòa, đi đâu phải có người dẫn nên không ai chịu đưa cha đi nộp cho quan. Từ đó, khi nằm trong nhà hễ nghe tiếng chân người đi bên ngoài cha lại nói to, “Hãy báo tin cho các quan biết tôi ở đây. Tôi là linh mục, hãy đến mà bắt tôi.” Giáo dân xin cha giữ thinh lặng kẻo lụy đến dân làng. Cha đáp, “Tôi không thể im được vì tôi đã hứa với Đức Cha.”

Một bữa nọ lính đi tuần qua, nghe tiếng cha gọi thì bước vào. Cha nói với họ, “Bây giờ các ông hãy bắt tôi nộp cho quan đi, tôi là linh mục đây.” Một thầy giảng đứng đó liền nói, “Ông nội tôi đó, các ông đừng để ý làm gì, ông ấy già nua nên lú lẫn, tự cho mình là linh mục đấy thôi.”

Cha Duệ thanh minh, mình rất tỉnh táo chứ chưa lẩm cẩm. Nhưng lính thấy cụ già đã ngoài 80 nằm liệt trên giường như thế nên họ tin lời thầy giảng rồi bỏ đi. Quân lính đi rồi mà cha cứ lẩm bẩm phàn nàn vì làm cha mất cơ hội bị bắt. Dân làng sợ liên lụy họ bàn nhau đem cha vô một túp lều của người cùi ở ngoài đồng vì nghĩ rằng lính không bao giờ bén mảng đến. Không ngờ ngày 04 tháng 7, 1838 một toán lính vô tình đi ngang qua, nghe tiếng cha gọi, họ vào. Cha nói, “Các chú tìm đạo trưởng hả? Tôi là đạo trưởng đây.” Vì không có ai ở đó để cải chính như hôm trước nên cha bị bắt đem về nộp cho quan Tổng Đốc Trịnh Quang Khanh.

Tổng Đốc thấy lính dẫn đến một cụ già thì cười rồi sai lính lấy bức ảnh Chúa đặt trên đất và nói, “Ông lão bước qua tấm ảnh đi, ta sẽ tha cho về.” Cha Duệ đáp, “Xin quan lớn đừng bảo tôi làm thế, dù thế nào tôi cũng chẳng thể vâng lời quan.” Bấy giờ trời tối, quan sai giam cha trong ngôi chùa gần đó. Sáng hôm sau lính giải cha về Nam Định. Viên quan án ở đây cũng để cây Thánh Giá yêu cầu cha bước qua. Cha trả lời quan như đã trả lời viên Thống Đốc. Viên quan án thấy tội nghiệp tuổi già nên không đánh đập gì nhưng bắt cha mang gông và đưa vào trại giam.

Gần 2 tháng trong lao tù, nhiều lần quan cho người vào dụ dỗ cha bỏ đạo nhưng cha cương quyết từ chối.Trong nhà tù chật chội, hôi hám; có người mang cho cha một tấm chăn (mền) cũ để đắp cho đỡ lạnh nhưng cha từ chối và nói, “Nơi tôi nằm bây giờ còn êm ái hơn Thánh Giá Chúa Giêsu chịu xưa nhiều.” Có một hôm mưa giột ngay chỗ cha nằm, lính đến bảo cha dời chỗ, cha không chịu, “Cứ để tôi ở chỗ ướt này cũng được, không can chi. Tôi chỉ lo những sự đời sau và ước ao đổ máu vì đạo Chúa mà thôi.”

Ngày 12.7 Đức Cha Y lìa trần trong ngục nhưng vẫn bị lính khiêng xác ra pháp trường xử chém. Thời gian này có thêm linh mục Nguyễn Văn Hạnh Dòng Đa Minh mới 66 tuổi bị giam chung với cha Duệ, cha Hạnh thường thay mặt cha già trả lời cho quan khi tra hỏi. Sau khi thấy không thể nào lay chuyển được lòng tin vào Chúa của hai ngài, quan làm án gửi về kinh đô.

“ Chúng tôi đã tra khảo hai tên Vũ Văn Duệ và Nguyễn Văn Hạnh. Chúng đã bị bọn Tây lừa mà theo đạo Gia Tô từ lâu. Chẳng những chúng tin mà còn giảng đạo ấy cho nhiều người khác tin theo nữa... Xem ra đạo ấy đã thấu tận tâm can bọn chúng đến nỗi không thể bỏ được. Vậy chúng tôi luận cho chúng án trảm quyết, để ai nấy đều biết tội chúng nặng đáng phải phạt thể ấy.”

Ngày Chiến Thắng Vinh Quang, Sau khi nhận được bản án đệ trình, lẽ ra với tuổi 83 theo luật thời đó, cha Duệ không bị xử tử nhưng vua Minh Mạng bất chấp luật lệ, ký bản án liền. Nghe tin ấy, cha Duệ tỏ ra vui mừng, gia tăng việc hãm mình chuẩn bị cho ngày hồng phúc mà cha hằng mong đợi. Ngày 24.7 quan cho tách riêng cha Hạnh đi giam nơi khác. Nhưng ngày 01 tháng 8 hai vị cùng được đưa ra tòa lần chót trước khi đưa đi xử. Cả hai linh mục đều khẳng khái tuyên xưng niềm tin vào Thiên Chúa. Cha Duệ vì quá yếu sức, lính phải cáng ra pháp trường Bẩy Mẫu. Ra đến cửa thành, vì viên quan chủ tọa cuộc xử án chưa đến, hai linh mục phải đứng ngoài nắng mấy giờ liền. Một giáo hữu đưa cho cha Duệ chiếc chiếu nhỏ để che nắng, cha cám ơn và từ chối. Suốt hành trình, cha luôn làm dấu Thánh Giá nhiều lần và cầu nguyện cách sốt sắng.

Đến pháp trường, lính tháo gông xiềng xích và trói hai vị vào cọc. Theo lệnh quan, hai lý hình thi hành phận sự, chém và tung đầu lên cho mọi người trông thấy. Dân chúng ùa vào thấm máu hai vị tử đạo. Quân lính chôn cả đầu lẫn xác tại pháp trường. Sau các tín hữu xin phép được đưa thi hài về an átng tại Lục Thủy. Cha Duệ đã thực hiện trọn vẹn lời hứa với vị Giám Mục của mình. Đi theo ngài đến cùng, để rồi chung hưởng vinh phúc trên Thiên Quốc.

Cả hai vị tử đạo đã được Đức Giáo Hoàng Lêo XIII suy tôn lên bậc Chân Phước ngày 27.5.1900 và được Đức Thánh Giáo Hoàng Gioan Phaolo II tuyên phong Hiển Thánh cùng 115 vị tử đạo khác vào ngày 19.6.1988 và truyền cho toàn thể Giáo Hội kính nhớ hai vị Thánh Tử Đạo Bernado Vũ Văn Duệ và Đa Minh Nguyễn Văn Hạnh vào ngày 01 tháng 8 hàng năm. (Vì khuôn khổ bài báo có hạn nên chúng tôi không thể viết thêm tiểu sử của Thánh Tử Đạo Đa Minh Nguyễn Văn Hạnh,viết theo tài liệu trong cuốn Thiên Hùng Sử 117 Hiển Thánh Tử Đạo VN).