Nhật, không phải Tàu, là nhà đầu tư cơ sở hạ tầng lớn nhất Đông Nam Á

Thủ Tướng Nhật Abe Shinzo (giữa) đang phát biểu trong lúc các nguyên tử quốc gia khác đang lắng nghe, hoặc làm gì đó, tại cuộc họp về nền kinh tế kỹ thuật số trong ngày đầu tiên của hội nghị G20 hôm thứ Sáu vừa qua. (Getty Images)

Nhật Bản đi trước Trung Quốc ở Đông Nam Á trong việc xây dựng cơ sở hạ tầng khu vực.
Đó là kết quả một cuộc khảo sát gần đây của Fitch Solutions được công bố bởi đài CNBC. Các dự án nổi bật của Nhật Bản tại Đông Nam Á được định giá $367 tỷ USD trong khi các dự án của Trung Quốc có giá trị $255 tỷ đô la.

Các dự án của Nhật Bản tập trung ở ba trong số các nền kinh tế lớn nhất của khu vực là Phi Luật Tân, Singapore và Việt Nam.

Nhật Bản và Trung Quốc đã cạnh tranh để mở rộng ảnh hưởng của họ ở Đông Nam Á và được tiếp cận với các nguồn lực kinh tế và chiến lược của khu vực.
Tuy nhiên, vì một vài lý do, kết quả cuộc khảo sát của Fitch có thể gây ngạc nhiên cho một số người. Một trong số đó là nền kinh tế Nhật Bản đã rơi vào tình trạng trì trệ kéo dài ba thập niên. Và Nhật đã thua xa nền kinh tế Trung Quốc, hiện là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, gấp khoảng ba lần so với Nhật Bản.
Sau đó là các khoản đầu tư cấp cao của Trung Quốc tại các quốc gia như Mã Lai và Phi Luật Tân đã tạo ra rất nhiều tiếng vang trên phương tiện truyền thông xã hội. Ví dụ, tại Mã Lai, Trung Quốc đã giành được dự án Đường Sắt Bờ Đông, một trong hàng chục dự án cơ sở hạ tầng của Trung Quốc trên toàn thế giới - một nỗ lực để viết chương tiếp theo của toàn cầu hóa và thúc đẩy chương trình nghị sự địa chính trị của Bắc Kinh.
Trung Quốc cũng đã đầu tư rất nhiều vào cơ sở hạ tầng của Phi Luật Tân, để tài trợ cho sáng kiến “Xây dựng, Xây dựng, Xây dựng” của Tổng Thống Duterte, trong thời gian dài, hứa hẹn “một thời kỳ hoàng kim của cơ sở hạ tầng.”
Vấn đề là nhiều dự án cơ sở hạ tầng mà các nhà thầu Trung Quốc giành được không có khả năng kinh tế, vì chúng được xây dựng với chi phí tăng cao và khiến các quốc gia liên quan đến Bắc Kinh bị mắc nợ nhiều.
Đó là những gì đã xảy ra ở Tích Lan (Sri Lanka), họ đã vay mượn rất nhiều vốn của Bắc Kinh để các nhà thầu Trung Quốc nâng cấp cảng biển của họ. Khi Tích Lan không thể hoàn trả các khoản vay, Bắc Kinh đã chuyển chúng thành vốn chủ sở hữu, giả định quyền sở hữu và kiểm soát hai cảng lớn Phật Tích Lan.
Tình huống này đã thúc đẩy các cáo buộc rằng Trung Quốc tìm cách lôi kéo các quốc gia có vị trí chiến lược (các trường hợp khác liên quan đến Djibouti và Maldives) vào các bẫy nợ mà sau đó họ tận dụng để giành quyền kiểm soát tài sản chiến lược.
Đó cũng là lý do tại sao một số nước Đông Nam Á đã tìm cách đàm phán lại các điều khoản của các dự án mà họ đã giao cho Bắc Kinh.
Chẳng hạn, tháng 8 năm ngoái, Thủ Tướng Mã Lai Mahathir Mohamad đã hủy dự án East Coast Rail Link, buộc Trung Quốc quay trở lại bàn đàm phán. Và ông đã giành được một thỏa thuận mới, điều này đã cắt giảm đáng kể chi phí của dự án.
Mặc dù không rõ liệu những thất bại này có giúp Nhật Bản mở rộng vị thế dẫn đầu với Trung Quốc ở Đông Nam Á hay không, nhưng có một điều rõ ràng: Cạnh tranh giữa hai nước để kiểm soát các nguồn lực chiến lược và các tiền đồn của Đông Nam Á sẽ tiếp tục.