Những bất lợi của... lá vàng: Cạnh tranh Nitrogen và cao Acid

Bài VŨ HẰNG

Cái tựa đề của bài này chắc hẳn làm nhiều bạn ngạc nhiên: Sau nhiều tuần lễ, “chị Hằng” đưa mấy cái lá vàng lên tới tận “cung Trăng,” nay lại trở mặt 180 độ chê bai nó? Thưa với các bạn, chính vì đã đưa nó lên cao quá, sợ các bạn bảo rằng em chỉ có... nổ, nên hôm nay cần phải hãm phanh, và nói tới những điều chúng ta cần đề phòng ở mặt trái của nó. Thực ra, có cái gì hoàn hảo 100% ở trên đời này đâu, huống hồ chỉ là mấy cái lá vàng lả tả bay theo gió thu, vương vãi trên nền đất?

Hơn nữa, đề tài chúng ta bàn luận hổm rầy là “vụn lá vàng,” gọi là “mulch,” tức những cánh lá rơi rụng đã được nghiền nát trải ra trên đất vườn, chứ không hẳn là những cánh lá còn nguyên phiến. Những gì chúng ta nói về ích lợi của mulch lá vàng là có thực, nhưng lạm dụng hoặc không biết sử dụng đúng cách, nó cũng có thể trở thành một sự thất vọng lớn cho những người yêu vườn.

Cạnh tranh Nitrogen

Điều quan trọng nhất mà dân làm vườn “a-ma-tưa” như chúng ta cần biết là: Lá vàng cần đến Nitrogen để phân rã. Thực ra, chính là những vi sinh vật trong lòng đất ăn lá vàng, giúp nó phân rã, mới cần đến nitrogen. Mà Nitrogen cũng là một dưỡng chất quan trọng để nuôi cây. Như vậy, rải lá vàng không khéo lại là mang vào vườn một đối thủ cạnh tranh Nitrogen với cây, khiến cây èo uột.


Cánh hoa có hình trái tim rướm máu (bleeding hearts) là loài hoa chịu đất acid

Vậy phải làm sao để nó không trở thành đối thủ cạnh tranh của cây cối?
Các bạn cần nhớ rằng lá vàng chỉ cần Nitrogen trong lúc phân rã. Còn khi đã trở thành đất mùn rồi, nó sẽ là bồ tèo, không là đối thủ cạnh tranh với cây cối trong vườn nữa. Vì thế, khi rải lá vàng, chúng ta cần phải làm hai việc căn bản:

- Nghiền lá thành vụn nhỏ: Biến lá thành vụn nhỏ giúp nó phân rã nhanh, mau chóng trở thành đất mùn. Thêm một ích lợi khác là cánh lá không thể đan kết với nhau, làm thành một tấm màn che cản không khí và ánh sáng soi vào đất. Các dụng cụ tốt nhất để nghiền lá là máy nghiền (leaf shredder), hoặc máy thổi lá 3 trong 1 (thổi, hút, và nghiền)… như Hằng có đề cập đến trong bài trước.


Bón lá vụn từ những đụn đang bốc mùi khai vào vườn sẽ khiến cho cây cối ….. chết chắc!

- Rải mulch lá vàng vào đầu mùa thu, giúp lá vàng có đủ thời gian trong những tháng thu và đông tiếp đó, là lúc cây cối cũng đang “ngủ” không cần tới Nitrogen để phát triển, không sợ “ai” cạnh tranh. Khi cây cối vươn mình thức dậy vào mùa xuân thì lá vàng đã phân rã thành mùn, không tranh giành Nitrogen với cây cối được nữa.

Đó là điều phải lưu ý khi rải lá vàng ngay trên vườn. Nhưng nếu bạn cẩn thận thì các thầy cô khuyên đừng nên rải ngay, mà gom lá vàng lại một chỗ, cho nó phân rã hoàn toàn trước khi rải vào vườn. Gom lá vàng, chúng ta có thể biến nó thành Compost (phân xanh) trước khi mang ra sử dụng là yên trí.


Một loài hoa chịu đất acid khác là Holly Plants với những trái Cherry (không ăn được)

Lá vàng có tính acid cao

Khi nói về cây, dân yêu vườn không thể quên 3 dưỡng chất căn bản: Nitrogen (N), Phosphorus (P), và Potassium (K), mà chúng ta thường thấy ghi trên những bao phân tổng hợp bán ngoài cửa hàng. Khi nói về đất, chúng ta cũng không thể quên độ pH, tức là sự điều hòa giữa Acid và Alkaline. Độ pH trung bình là 7, lòng đất tốt cần độ pH từ 6 tới 7, dưới đó là nhiều acid, trên 7 là nhiều alkaline, cả hai đều không tốt.
Lá vàng, khi chưa được phân rã, có tính acid cao, tức là dưới 6. Nếu dùng ngay, bạn nên rải nó trên đất trồng các loại cây thích acid như một vài loại hoa mà Hằng mới sưu tầm được là bleeding hearts (trái tim rướm máu), holly plants, colorado blue spruce... và đa số các loại rau.


Loài thông Colorado Blue Bruce thích đất có tính acid cao

Nhưng ít có cây nào sống nổi khi độ Acid quá cao. Đấy là tình trạng của những đụn mulch chưa chín mùi. Nếu gom lá vàng, lá cỏ …. thành đụn (mold) để làm mulch, bạn phải chờ cho đến khi nhìn thấy chúng nhập thành một khối, không còn phân biệt được đâu là những cánh lá riêng biệt nữa. Đụn lá đã biến thể thành khối mùn rất có ích cho nhà vườn. Nhưng khi nó bốc mùi khai thối, ấy là hiện tượng thiếu khí, mang tính acid rất cao. Vô tình mang đụn lá này bón vào vườn là lời tuyên án tử hình cho cây cối … chết chắc! Đừng bao giờ làm vậy nhé. Trước tiên, chúng ta cần phải “xử lý” đụn lá này bằng cách lấy cào ra đảo qua đảo lại nhiều lần, cho không khí lọt vào trong. Hết mùi khai thối mới có thể dùng được.

Nếu hiểu ra những ảnh hưởng của Nitrogen và Acid đối với cây và với đất, bạn sẽ trở thành nhà vườn “cao tay ấn”, có thể biến những thứ thiên hạ bỏ đi thành một sản phẩm cực tốt, chính là “vàng lá” vậy.

Vuhang231@yahoo.com