Nợ nần và Credit của bạn

LS. Trần Khánh Hưng/Viễn Đông

Trong thời buổi kinh tế khó khăn hiện nay, nợ nần là vấn đề đang làm nhiều người nhức đầu. Nếu không đủ khả năng trả nợ thì chủ nợ có thưa kiện không? Trong vòng bao lâu họ có quyền thưa kiện? Điều này ảnh hưởng đến credit của mình thế nào, trong vòng bao lâu? Có nhiều người hay lẫn lộn thời gian cho phép kiện để đòi nợ (statute of limitation) với thời gian những hãng credit reporting bureau được ghi trên credit của bạn về những điểm xấu mà bạn có, vì những món nợ không trả, hay trả trễ.
Trong số báo này, chúng tôi sẽ tóm lược một số những dữ kiện liên quan đến hồ sơ tín dụng (credit report) và thời gian mà luật pháp cho phép tiến hành thủ tục đòi nợ.
Cho phần lớn những món nợ, chủ nợ có thời gian tối đa là 7 năm để ghi trên credit của người mượn nợ, riêng những người khai phá sản thì thời gian này có thể kéo dài đến 10 năm, và những món nợ thuế thì có thể kéo dài đến 15 năm. Theo luật Fair Credit Reporting Act thì những điểm xấu có thể ghi trên credit của bạn như sau:
- Trả trễ hay bị qua collection sẽ bị ghi trong credit trong 7 năm, kể từ ngày bắt đầu trễ.
- Charge off: Đây là những món nợ mà chủ nợ cho là không thể đòi được, thường là sau 6 tháng không trả. Chủ nợ vẫn có quyền đòi nợ vì những món nợ này vẫn còn chưa thanh toán. Chủ nợ hay những công ty đòi nợ có quyền ghi lại trong hồ sơ tín dụng của bạn trong vòng 7 năm + 180 ngày, kể từ ngày bắt đầu bị báo cáo với credit bureau.
- Nợ để trả tiền học (student loan): Những điểu xấu do món nợ này sẽ được ghi trên credit của người mượn nợ sau khi có sự bội tín hay quá 270 ngày không trả nợ theo giao kèo. Những điểm xấu này sẽ tiếp tục lưu giữ trên hồ sơ tín dụng của người vay trong thời gian 7 năm.
- Xiết nhà (foreclosure): Đây là những món nợ có thế chấp bằng căn nhà và bị nhà băng tịch thu để xiết nợ vì người vay không trả nợ theo giao kèo. Những điểm xấu này cũng sẽ được lưu giữ trên hồ sơ tín dụng của người vay trong thời hạn 7 năm.
- Phá sản (bankruptcy): Nếu người vay nợ khai phá sản và xin tòa cho xoá nợ hay sắp xếp thời gian để trả nơ, thì những điểm xấu này sẽ tồn tại trên hồ sơ tín dụng của người vay trong 10 năm, kể từ ngày người vay nộp đơn phá sản với toà.
- Những món nợ có thưa kiện (lawsuits hay là judgments): Những món nợ có thưa kiện và có phán quyết của toà cho phép chủ nợ được đòi nợ sẽ được quyền ghi trên hồ sơ tín dụng của người thiếu nợ trong 10 năm, kể từ ngày phán quyết được nộp lên tòa.
- Những món nợ thuế (tax lien): Nếu chủ nhà không trả tiền thuế nhà (property tax) hay thuế lợi tức (income tax), chính phủ có quyền bán căn nhà đó để xiết nợ. Nếu những món nợ này sau đó được thanh toán bởi chủ nhà hay do việc bán nhà (paid tax lien), điểm xấu sẽ vẫn bị ghi trên credit của chủ nhà trong vòng 7 năm. Trong trường hợp những món nợ không được thanh toán (unpaid tax liens), điểm xấu sẽ tồn tại trên hồ sơ tín dụng trong thời gian 15 năm.

Statute of Limitation là gì?
Statute of limitation là thời gian người chủ nợ hay những công ty đòi nợ do chủ nợ mướn có thể dùng thủ tục tòa án để đòi nợ. Thời gian này thường là từ 3 đến 6 năm, tùy theo trường hợp, và tùy theo luật của mỗi tiểu bang. Thời gian này bắt đầu từ ngày cuối cùng mà trương mục hay món nợ đó được sử dụng, bất kể đó là tiêu xài hay là viết chi phiếu trả tiền món nợ hàng tháng. Tuy vậy, thời điểm bắt đầu của thời hạn Statute of Limitation sẽ không phải lúc nào cũng là lần cuối cùng trả nợ. Thí dụ, nếu bạn không trả nợ trong khoảng thời gian dài, rồi sau đó lại trả nợ hay tiếp tục sử dụng trương mục, hay điều đình ký kết giảm số nợ với chủ nợ, thì đồng hồ của thời gian Statute of Limitation sẽ bắt đầu lại từ đầu.

Chủ nợ của tôi ở tiểu bang khác mà tôi ở tiểu bang California, nếu họ muốn thưa tôi thì phải thưa ở đâu?
Thông thường chủ nợ hay những công ty đòi nợ phải thưa người vay nợ ở tiểu bang người đó đang ở, hay là nơi hợp đồng đã được ký. Nếu tiểu bang bạn đang ở cho thời gian đòi nợ ngắn hơn thì nhiều chủ nợ hay công ty đòi nợ vẫn có thể thưa bạn ở tiểu bang mà bạn đã ký mượn món nợ trước đây. Ngoài ra, hợp đồng mượn nợ nhiều khi sẽ ghi rõ là nếu xẩy ra thưa kiện thì toà án địa phương nào sẽ có quyền để sử vụ kiện, hoặc là trước khi nộp đơn kiện thì phải qua những thủ tục hoà giải như là Mediation hay Arbitration.

Nếu bị thua kiện, chủ nợ có quyền đòi nợ trong thời gian bao lâu?
Nếu bạn bị thua kiện và có phán quyết của tòa bắt bạn phải trả nợ, phán quyết này sẽ có hiệu lực trong 10 năm tại California. Tuy nhiên, trong vòng một năm trước khi phán quyết sắp hết hiệu lực, chủ nợ vẫn có quyền xin gia hạn phán quyết cho 10 năm kế tiếp. Ngoài ra, nếu sau khi có phán quyết mà dọn nhà đi tiểu bang khác, chủ nợ vẫn có thể dùng phán quyết nơi tiểu bang đầu tiên để xiết hay đòi nợ nơi tiểu bang mới.

Nếu thời hạn statute of limitation đã qua đi thì chủ nợ có quyền thưa tôi không?
Cũng có những trường hợp thời hạn statute of limitation đã hết, chủ nợ vẫn đòi nợ, hay làm đơn kiện người mượn nợ, nhất là những món nợ thẻ tín dụng. Tuy chủ nợ sẽ không thắng kiện, nhưng nhiều người vì không biết thời gian thưa kiện đã quá hạn, nên bằng lòng giải quyết món nợ để khỏi bị rắc rối. Vì sự bối rối hay hấp tấp trả nợ, cho dù chỉ là một số tiền nhỏ nhoi trả góp để chứng minh thiện chí với chủ nợ, vô tình người mượn nợ đã bắt đầu lại thời gian Statute of Limitation. Vì vậy, nếu bạn bị những công ty collection đòi nợ, điều trước tiên mà bạn nên kiểm chứng là món nợ đó đã quá hạn để thưa kiện chưa. Nếu món nợ đã quá lâu, và quá thời gian kiện thì bạn có thể yêu cầu những công ty này đưa bằng chứng về sự vay mượn của bạn. Sau khi kiểm chứng thời gian đòi nợ đã chấm dứt, bạn có quyền yêu cầu họ chấm dứt việc đòi nợ.

Nếu thời gian kiện đã quá hạn thì món nợ có được xóa không?
Không. Như trên đã nói, mặc dù thời gian kiện đã quá hạn, điều này chỉ có nghĩa là họ không thể thắng bạn nếu họ thưa kiện, nhưng không có nghĩa là món nợ sẽ được xóa.

Nếu thời gian kiện đã quá hạn thì chủ nợ có được quyền ghi điểm xấu trên lý lịch tiêu xài (credit report) của tôi không?
Thời gian kiện hết hạn không ảnh hưởng gì đến credit của bạn. Chủ nợ hay công ty đòi nợ vẫn có quyền ghi điểm xấu trên hồ sơ tín dụng của bạn, nếu thời gian cho phép ghi vẫn còn hiệu lực như đã đề cập ở trên.

Đây chỉ là một số kiến thức tổng quát về luật liên quan đến việc đòi nợ, không phải là cố vấn luật pháp. Mọi thắc mắc và tham khảo miễn phí về vấn đề luật pháp, xin liên lạc với văn phòng Luật Sư Trần Khánh Hưng (David K. Tran), số điện thoại (714) 839-4077, hay E-mail tại davidtran@dktran.com, hay gửi thư đến Law Offices of David K. Tran, 15446 Brookhurst St, Westminster CA 92683.