Nobel Vật Lý 2019 được trao cho các nghiên cứu về vũ trụ

Giải Nobel Vật Lý năm nay được chia một nửa cho ông James Peebles (bên trái) và nửa kia cho hai ông Michael Mayor và Didier Queloz. (Niklas Elmedhed/ Nobel Media)

STOCKHOLM - Giải Nobel Vật Lý 2019 đã được trao cho ba khoa học gia James Peebles, Michel Mayor và Didier Queloz với hai công trình nghiên cứu "đóng góp vào kiến thức của con người về sự tiến hóa của vũ trụ và vị trí của Trái Đất trong vũ trụ,” theo thông báo từ Viện Hàn Lâm Khoa Học Hoàng Gia Thụy Điển hôm thứ Ba.

Ông Goran K. Hansson, Tổng Thư Ký Viện Hàn Lâm, tuyên bố nhà khoa học James Peebles sẽ được trao một nửa giá trị giải thưởng vì "những phát hiện mang tính lý thuyết về vũ trụ học vật lý.”
Ông James Peebles sinh năm 1935 tại Winnipeg, Canada, là giáo sư tại Đại Học Princeton, Hoa Kỳ. Ông có công trong nỗ lực nghiên cứu vật thể đen hay phần tối trong vũ trụ.

Trong khi đó, hai khoa học gia Michel Mayor và Didier Queloz được chia nửa giải còn lại vì họ đã "khám phá một hành tinh ngoài Thái Dương Hệ có quỹ đạo quay quanh một ngôi sao cùng loại với Mặt Trời.”
Ông Michel Mayor, sinh năm 1942 tại Lausanne, Thụy Sỹ, đang giảng dạy tại Đại Học Geneva của nước này. Ông Didier Queloz sinh năm 1966, là giáo sư tại Đại Học Geneva và Đại Học Cambridge, Anh quốc.
Theo Ủy Ban Nobel, ông Peebles đã dành nhiều năm nghiên cứu về vũ trụ "nơi có hàng tỷ thiên hà và cụm thiên hà. Lý thuyết của ông, được phát triển qua hai thập niên, là nền tảng cho nhận thức hiện đại của con người về lịch sử vũ trụ, từ vụ nổ Big Bang cho đến ngày nay.”

Với các công cụ lý thuyết và tính toán, ông Peebles giải mã những dấu vết sót lại từ thuở sơ khai của vũ trụ. Ông nhận thấy con người mới chỉ biết 5% vũ trụ khả kiến dưới dạng ngôi sao, hành tinh và con người. 95% còn lại bao gồm năng lượng tối và vật thể tối theo cách gọi của các nhà vật lý. Năng lượng tối là lực thúc đẩy sự mở rộng của vũ trụ, trong khi vật chất tối vô hình và lơ lửng quanh các thiên hà, chỉ có thể nhận biết qua sức hút trọng lực.

Hai khoa học gia Mayor và Queloz đã khám phá Dải Ngân Hà, tìm kiếm những "thế giới chưa từng được biết đến.” Họ là những người đầu tiên tìm thấy một hành tinh bên ngoài Thái Dương Hệ (ngoại hành tinh), với quỹ đạo quay quanh một ngôi sao cùng loại với Mặt Trời, được đặt tên là 51 Pegasi. Các ông Michel Mayor và Didier Queloz đã công bố sự khám phá đáng kinh ngạc của họ tại một hội nghị thiên văn học ở Florence, Ý, vào ngày 6 tháng 10, 1995.

Gần như ngay lập tức sau tiết lộ này, hai nhà thiên văn học Hoa Kỳ, Paul Butler và Geoffrey Marcy, đã quay kính viễn vọng của họ về phía ngôi sao 51 Pegasi và xác nhận phát hiện của Mayor và Queloz. Chỉ vài tháng sau, họ đã tìm thấy hai ngoại hành tinh mới quay quanh các ngôi sao kiểu Mặt Trời.
Khám phá của hai ông Mayor và Queloz đã khởi đầu một cuộc cách mạng trong lãnh vực vực thiên văn học và từ đó hơn 4,000 ngoại hành tinh đã được tìm thấy trong Dải Ngân Hà.
Từ năm 1901 đến năm 2018, giải Nobel Vật Lý đã được trao 112 lần cho 209 người, trong đó nhà vật lý Hoa Kỳ John Bardeen là người duy nhất nhận giải hai lần.