Phân thiên nhiên được đóng gói, nhưng vẫn có mùi hôi.

Bài VŨ HẰNG

Từ sự quan tâm về bữa ăn cho gia đình, người nội trợ phải hiểu cách thức rau quả và gia súc được nuôi trồng như thế nào. Nói chung, có hai phương thức nuôi trồng: Cách thông thường (conventional) và, cách thiên nhiên (organic).

Nuôi trồng cách thông thường (conventional), nhà nông tận dụng tiến bộ khoa học trong ngành nông nghiệp - như thuốc diệt cỏ, thuốc diệt sâu rầy, phân bón nhân tạo và hạt giống biến tính di truyền. Kết quả, họ sẽ giảm được rất nhiều sức lao động mà thâu hoạch lại nhiều hơn. Thật là nhất cử lưỡng tiện.


Phân bò là một trong những thứ thiên nhiên xuất phát tự nhiên, chưa được chế biến.

Nhưng tiến bộ khoa học là gì? Chủ yếu là tổng hợp những chất hóa chất cần thiết cho cây trái, nhưng có thể để lại những di hại về sau trong cơ thể người sử dụng.

Vì thế, những người không muốn dùng hóa chất đành từ chối những tiến bộ khoa học ấy. Họ muốn dùng các phương pháp tự nhiên, càng tránh xa hóa chất càng tốt, gọi là phương pháp organic. Để diệt cỏ, thay vì xịt vài tia RoundUp, họ… nhổ tay! Và để thúc cho cây cối mau lớn, thay vì dùng phân hóa học, họ dùng phân thiên nhiên.


Tỷ lệ dưỡng chất – NPK – được ghi rõ ràng trên bao bì, ai nhìn cũng hiểu.

Hôm nay, chúng ta sẽ tìm hiểu về hai thứ ấy: Phân hóa học và phân thiên nhiên. Đối với cây, chúng chỉ cần dưỡng chất, miễn có đủ dưỡng chất là OK, bất kể xuất phát từ phòng thí nghiệm hay từ trong thiên nhiên. Nhưng đối với người làm vườn thì phân hóa học và phân thiên nhiên rất khác nhau về tên gọi, về mức độ phóng xuất dưỡng chất, về tác dụng lâu dài trên đất và trên môi trường.

Tên gọi

Ngay cái tên gọi đã có thể làm cho bạn rối mù. Trên nhãn hiệu một bao phân hóa học, có thể bạn sẽ không tìm được chữ “chemical”, nhưng lại đọc được những chữ sau đây:
- Synthetic (tổng hợp)
- Artificial (nhân tạo)
- Manufactured (chế ra)
Tất cả đều có nghĩa là “chemical” (hóa chất), hoặc inorganic” (không phải phân hữu cơ).
Phân thiên nhiên thì ít biến hóa hơn. Nó chỉ có cái tên là “organic” (hữu cơ) hoặc “natural” (thiên nhiên).
Để tiện bề nói chuyện, mình gọi chúng bằng hai chữ đơn giản: Một bên là phân bón thiên nhiên (organic) và bên kia là phân bón hóa học (chemical).


Phân hóa học là những viên tròn nhỏ, có màu đẹp đẽ, không hôi thối.

Xuất phát

Phân thiên nhiên xuất phát từ trong thiên nhiên, chưa bị biến chế hoặc thay đổi gì nhiều, thường là từ cây lá rã mục, phân động vật, bột khoáng chất. Một vài thí dụ điển hình về phân thiên nhiên là:
- Phân xanh (Compost), từ cây lá rã mục
- Phân và nước tiểu của gà, bò, ngựa..., kể cả của người: Thường thì người ta chỉ dùng phân và nước tiểu của những động vật ăn cỏ, chứ không dùng chất thải của người vì sợ có dính những vi khuẩn sinh bệnh (nhưng ở Việt nam thì … bất kể!)

- Bã hạt bông (cotton seed meal), bột máu khô từ các lò sát sinh động vật (blood meal), nước thải từ công nghiệp làm dầu cá (fish emulsion), và chất mùn đọng trong cống rãnh (sewage sludge).

Đi mua phân thiên nhiên, bạn có thể vào “Garden” trong cửa hàng Home Depot hoặc Lowes. Đến một khu vực nào mà nghe mùi thum thủm xộc vào mũi là bạn sẽ tìm được những bao phân thiên nhiên.

Trong khi đó, phân hóa học xuất phát từ trong phòng thí nghiệm. Các khoa học gia nghiên cứu và tính toán xem cây cần chất gì, rồi tổng hợp thành một sản phẩm bao gồm những chất ấy. Cụ thể, họ đã biết rằng cây cần ba chất căn bản:
- N (Nitrogen)
- P (Phosphorus)
- K (Kali)
- Và một số khoáng chất….
Họ sẽ tìm các chất ấy, cô đặc lại, pha thêm một chút bột, viên thành những hạt nhỏ, rồi cho vào bao. Vì thế, những bao phân hóa học được bày bán thường có màu sắc đẹp đẽ, sạch sẽ và không hôi thối như phân thiên nhiên.


Phân thiên nhiên được đóng gói, nhưng vẫn có mùi hôi.

Ích lợi

Phân thiên nhiên không sạch, không thơm. Tại sao chúng ta vẫn muốn dùng nó? Vì những lợi ích sau đây:
- Sau khi cung cấp dưỡng chất cho cây, phân bón thiên nhiên từ từ sẽ biến thành đất, làm cho đất tốt hơn, giúp đất tăng khả năng giữ nước và giữ dưỡng chất ở lại lâu dài, làm cho đất tốt hơn, và đương nhiên cây trồng xanh tốt khỏe mạnh hơn.

- Phân thiên nhiên phóng xả dưỡng chất một cách rất từ tốn và thong thả vào trong đất, làm cho đất tốt lên, rồi từ đó cây cối sẽ khỏe mạnh hơn. Bạn có thể tin vào một tiến trình vững chắc có kết quả lâu dài. Và nhất là, bạn không sợ chăm bón quá tay, làm cho cây bị “bội thực” có thể lăn ra héo chết.

- Phân bón thiên nhiên tan hòa vào đất, hòa hợp với môi trường, không làm đảo lộn cấu trúc moi trường.
- Phân bón thiên nhiên mua thì đắt, nhưng bạn lại tự kiếm được, không tốn kém gì cả. Chẳng hạn, bạn có thể làm phân xanh theo phương pháp composting, bằng cách thâu gom rau thừa, lá xấu, vỏ trái cây... vào một chỗ, rồi để cho hoai mục, thành một loại phân rất tốt. Hoặc, đến trại chăn nuôi để xin phân gia súc.
Nhìn sang phân hóa học, người ta lại thấy có những lợi điểm sau đây:

- Dưỡng chất được cung cấp thẳng vào rễ cây, làm cho cây bật lên sức sống, chỉ vài ngày là nhìn thấy ngay sự khác biệt.

- Dưỡng chất được tính toán đúng tỷ lệ cần thiết cho từng giai đoạn phát triển: Cây non cần những gì? Cây sắp ra hoa cần bao nhiêu? Cây đang kết trái phải được tiếp tế những gì?
- Tỷ lệ dưỡng chất được ghi rõ trên bao bì, rất dễ hiểu, chủ vườn không cần nhiều kiến thức chuyên môn cũng sử dụng được.

- Thêm vào đó, phân hóa học lại dễ mua, không đắt.
Kể ra thì mỗi thứ mang lại những lợi ích khác nhau. Vậy tại sao không dùng chúng bổ túc cho nhau để đem lại những kết quả tốt đẹp nhất?
Vuhang231@yahoo.com