Chăm sóc vườn cây: Phân xanh

Trời đất lúc này đang rất thuận tiện để trồng cây. Lần trước chúng ta đã nói về đất nuôi cây trong chậu. Hôm nay, chúng ta sẽ nói về đất vườn. Chăm bón cho đất vườn không gì quí bằng phân xanh, một thứ “thuốc bổ” quan trong nhất mà không người chủ vườn nào có thể bỏ qua. Ở Việt Nam ngày xưa, nhà vườn còn có phân bắc. Vốn là chất thải trong cơ thể con người xuất ra, phân bắc thì hôi thối, nhưng có thời rất được quí trọng đến nỗi mẹ Hằng kể ngày xưa có những người cả đời chỉ làm một nghề la.... đi “gắp c.” Bây giờ chả còn ai vất vả đi tìm cái thứ của quí ấy nữa. Chúng ta đã có những thứ phân thực sự “thơm” hơn và bổ dưỡng hơn, như phân hóa học và phân xanh.
Phân hóa học là sản phẩm nhân tạo tổng hợp các chất cần thiết cho cây, được chế ra trong lò xét nghiệm. Phân hóa học đương nhiên là tốt, nhưng chúng ta phải mua với giá không rẻ, và sử dụng nhiều quá lại bị phản tác dụng không khác gì uống thuốc “quá liều”. Trong khi đó, phân xanh tốt không kém, mà chẳng bao giờ gây ra tình cảnh sốc phân. Đã vậy, chúng ta lại có thể tự chế hoàn toàn miễn phí trên một khoảng sân nhỏ ở sau nhà. Thật đúng là một đề tài hấp dẫn đối với những người ham mẹo vặt ích lớn như chúng ta. Bây giờ mình nói thêm về nó nhé.
Được gọi “phân xanh” (compost) vì gốc gác của nó là cây cỏ, lá hoa, vốn dĩ là màu xanh. Nhưng người ta cũng coi nó như vàng, và gọi là Vàng Đen, vì nó quí như vàng, và có màu nâu đen. Không giống như phân bắc có mùi hôi thối khó chịu, phân xanh thì phảng phất mùi thơm của đất “chín”.

Ích lợi cho đất vườn:
Phân xanh cung cấp chất bổ dưỡng cho đất, duy trì đủ ẩm độ trong lòng đất, mà không làm úng cây, thối rễ. Nhiều ích lợi cụ thể được kể như sau:
Phân xanh trung hòa nồng độ acid hoặc nồng độ kiềm để đưa đất về một trạng thái an toàn cho cây.
Pha vào đất cát, phân xanh tăng cường khả năng giữ nước và dưỡng chất trong đất.
Phân xanh làm xốp đất, tạo ra nhiều khe hở trong đất, giúp chuyển lưu dưỡng khí và nước.
Pha vào đất sét, phân xanh làm rời các “sợi” đất, mở đường lưu thông cho không khí và dưỡng chất, giúp cho rễ cây dễ phát triển.
Phân xanh làm đổi thay cấu tạo của đất, chống xói mòn đất, ngăn đất bắn tung chuyền bệnh trong đất vào cây. Phân xanh giữ lại dưỡng chất, không để cho chúng trôi theo nước xối, nhưng vẫn để cho dưỡng chất đủ linh động để được cây cối có thể hấp thụ.
Phân xanh giúp cho công việc dọn đất làm vườn được trở nên dễ dàng hơn.
Phân xanh là môi sinh của nhiều loại vi trùng lợi cây tốt đất … Những thứ vi trùng này làm phân hóa các chất hữu cơ trong đất cho vừa với “khẩu vị” của cây. Một số loại bacteria chuyển hóa khi Nitrogen từ trong không khí thành dưỡng chất thích hợp với cây.
Phân xanh là đất nuôi trùn (giun đất), rồi trùn lại đào hầm, xẻ mương trong lòng đất, làm cho đất thoáng khí và tốt hơn.
Phân xanh có thể trấn áp các thứ bệnh cây và hạn chế sâu bọ làm hại cây và cằn khô đất.

Đối với phân hóa học
Mặc dầu phân hóa học (fertilizers) là một sản phẩm nhân tạo, được các nhà khoa học tổng hợp từ các chất cần thiết nhất cho cây, nhưng phân hóa học vẫn phải nhường bước trước phân xanh ở những điểm sau:
Phân hóa học giống như một liều thuốc chích ngay vào máu bệnh nhân, tạo được tác dụng tức thời, ngoạn mục, nhưng không bền. Trái lại, phân xanh nhả dưỡng chất từ từ trải qua nhiều ngày, tháng, và thăm chí cả năm.... duy trì sự phát triển lâu dài của vườn cây.
Nếu có dùng phân hóa học, nhà vườn vẫn muốn dùng thêm phân xanh. Vì phân xanh cải tạo đất từ trong bản chất, giúp cho đất tiếp nhận phân hóa học hiệu quả hơn, không để cho phân hóa học trôi đi.
Dùng thêm phân xanh giúp nhà vườn giảm tiền mua phân hóa học, về lâu dài có thể bỏ luôn phân hóa học.

Đối với môi sinh:
Trong một thế giới báo động vì thiên nhiên và môi sinh bị tàn hại do sự lạm dụng của con người, thì phân xanh là một câu trả lời rất đáng được hoan nghinh:
Phân xanh làm giảm bệnh tật của cây, nhờ đó nhà vườn đỡ phải dùng thuốc trừ sâu.
Phân xanh giữ đất không để cho các thành phần hóa chất trong phân hóa học, trong thuốc trừ sâu... trôi đi làm ô nhiễm sông suối hoặc nước ngầm.
Phân xanh tái sinh các cọng rau già, hoa quả hư thối, …. thay vì trở thành rác rến lại được hóa kiếp trở thành vàng đen, đưa lại nhiều ích lợi cho đời sống.
Giải tỏa gánh nặng của bãi rác: Ít khi chúng ta nghĩ tới một sinh hoạt thiết yếu của xã hội, đó là đi dọn rác. Chỉ cần một tuần lễ không có xe đi thâu rác thì các bạn nghĩ xem, xã hội có … thối không? Ấy vậy mà chả khi nào chúng ta nghĩ tới lời kêu cứu của bãi rác, bởi vì bãi rác nào cũng sắp ngập đến nơi. Phải chi phân xanh được tận dụng thì chúng ta sẽ cứu được 30% số phận các bãi rác. Bằng cách nào ư? Thì tự ủ phân xanh ở nhà, thay vì ném tất cả vào sọt rác.
Vậy hẹn bạn lần sau, chúng ta sẽ bàn về các cách ủ phân xanh nhé.
Vuhang231@yahoo.com