Đất vườn và đất chậu

Nhìn cây lá đâm chồi nẩy lộc giữa mùa xuân là đôi tay làm vườn của Hằng bắt ngứa. Một độc giả có lẽ cũng nghe ngứa như vậy nên có gửi cho Hằng một lá thư. Em xin phép ghi lại ở đây để các bạn cùng đọc, xem có phải bạn ấy cũng “đồng thanh tương ứng đồng khí tương cầu” với em không nhé: “Thưa cô Hằng, tôi hiện ở Bedford, Texas.Tôi thường đọc bài viết của cô, mục Mẹo Vặt, trên báo Viễn Đông Daily Online... Tôi rất thích vì hiểu được thêm nhiều việc rất có ích trong công việc hằng ngày và cũng vui vẻ với giọng văn dí dỏm của cô....Cám ơn cô. Hôm nay tôi có mấy thắc mắc, xin cô vui lòng nhín chút thì giờ quí báu chỉ giùm tôi; Thưa cô, Potting Soil và Potting Mix khác nhau ra sao vì theo tôi nghĩ cả hai loại đều xài cho“Pot” Và nếu khác nhau thì mỗi loại xài như thế nào? Trong hai loại nầy, loại nào tốt cho vườn nâng? Xin cám ơn cô thật nhiều! Chúc Cô và gia đình luôn hạnh phúc và mạnh khỏe.
****
Cám ơn bạn có lời khen. Câu hỏi của bạn thực là tinh tế, chắc chắn làm cho nhiều người phải trầm trồ cất tiếng “Aha! Vậy mà trước nay mình có để ý đâu”.
Thực vậy, đa số chúng ta khi ra vườn cây đều cho rằng 2 thứ “potting” ấy như nhau, tức là đất trồng cây trong chậu (pot) cả. Nghĩ như vậy không sai, nhưng theo đúng nghĩa thì 2 thứ đất đó khác nhau ở những điểm sau đây:
- Potting Soil chủ yếu là đất, còn Potting Mix có rất ít đất, thậm chí không có, nhưng lại pha trộn nhiều thứ khác như xơ dừa, vỏ cây..... để làm cho "đất" xốp lên (chẳng hạn "đất" trong bình trồng hoa lan)
- Potting Soil dùng để rải trên mặt đất vườn. Tuy nhiên, Potting Soil cũng không phải là thứ chúng ta có thể phóng tay rải hết trên những khuôn vườn rộng. Mà chỉ nên dùng cho những hố trồng cây không sâu lắm, hoặc cho một khu vườn diện tích nhỏ cần được khai thác tối đa như vườn nâng (raised garden) mà thôi.

- Potting Mix mới là “đất” dùng để nuôi cây trong bình (containers). Vì Potting Mix có nhiều “khe hở”, cây trong bình có thể hấp thụ thêm dưỡng khí, cho phép chúng ta tưới nước thường xuyên mà không làm cho cây úng nước.
Tuy nhiên, nếu bạn đi vào vườn cây và nói, “Tôi muốn mua Potting Mix để trồng cây trong chậu”, rất có thể chủ vườn sẽ chỉ cho bạn một bao Potting Soil. Dĩ nhiên cũng có khá nhiều bao ghi ngoài là Potting Soil nhưng bên trong chính là Potting Mix, loại “đất” dùng cho cây trong chậu.
Không phải vì họ muốn lừa gạt khách hàng, mà chỉ vì 2 cái chữ đó thường được dùng lẫn lộn. Thế nên người yêu cây không chỉ dựa vào cái nhãn dán bên ngoài. Tốt hơn, chúng ta phải biết rõ mục đích của mình là gì: Muốn mua “đất” cho chậu cây? Hay cần đất cho vườn nâng (raised garden)?

“Đất” trong chậu
Sở dĩ Hằng viết “đất” trong ngoặc là vì tiếng Việt mình không có tên gì khác để gọi, chứ nhiều khi nó không hẳn là đất mà chỉ là xơ dừa, than, đá, mạt cưa, vỏ cây..., như “đất” trong chậu phong lan chẳng hạn.
Đòi hỏi của “đất” chậu là phải thoáng (aeration) để cây có thể hấp thụ dưỡng khí, đủ khả năng giữ nước để nuôi cây, nhưng cũng phải thoát nước kịp thời (drainage) để cây khỏi bị úng. Chúng ta không thể lấy đất vườn, dù tốt đến đâu chăng nữa, cho vào chậu trồng cây, bởi vì khi còn trong vườn đất có lối thoát nước riêng, mà điều kiện trong chậu không thể giống như vậy khiến nước dễ bị ứ làm cho cây úng thối.
Để có khối “đất” lý tưởng trong chậu, chúng ta phải pha tạp vào nhiều thứ, từ đó phát sinh tên gọi “mix” (pha trộn).
Còn khi gặp một bao đất có tên là “soil-less potting mix” thì mình phải hiểu sao? Một thứ “đất” không có ….đất! Nghe phức tạp quá, phải không? Thực ra, đó chỉ là một kiểu nói gây tiếng vang của nhà sản xuất, có nghĩa là “một thứ đất tốt nhất cho các loại cây trồng trong chậu, không hề pha tạp đất vườn, mà chỉ bao gồm những thành phần thích hợp, nhiều chất sơ, tạo môi trường thông thoáng tối đa để rễ cây phát triển và hấp thụ dưỡng chất”. Dĩ nhiên, những bao “soil-less potting mix” như vậy bao giờ cũng đắt hơn.
Vuhang231@yahoo.com