Tâm bồ đề (kỳ 4)

Chỉ có tâm Bồ Đề mới có thể duy trì hạnh phúc của chúng ta và làm cho nó trở nên có ý nghĩa và bền chắc lâu dài. (Getty Images)

Bài TT THÍCH TÂM THIỆN

Hơn thế nữa, nếu bạn chỉ lo chăm sóc cái hạnh phúc của bạn bằng cái tâm phàm phu, thì chính cái hạnh phúc của bạn cũng sẽ biến thành cái hạnh phúc phàm phu, nghĩa là nó có thể bị đổ vỡ trước những xung đột hoặc là từ bên trong, hoặc là từ bên ngoài. Chẳng hạn, một sự nghi ngờ, một sự hiềm tỵ, hay một cơn sân si nổi lên, trong tích tắc hạnh phúc của bạn có thể biến thành khổ đau, bởi vì nó không được bảo vệ bởi tâm Bồ Đề.

Bạn nên nhớ rằng, do tính chất của tâm phàm phu là tham-sân-chấp ngã, nên nó không có khả năng giải thoát bạn ra khỏi những khổ đau trong bất kỳ hình thức nào của sự tham-sân-chấp ngã. Vì vậy, bất kỳ hạnh phúc nào được xây dựng bằng tâm phàm phu đều rất dễ bị đổ vỡ. Ngay cả khi bạn làm một việc thiện với tâm phàm phu, nhưng nếu thiếu sự tỉnh thức và thận trọng, thì tâm phàm phu có thể sẽ lấn át mọi ý nghĩa cao đẹp của việc thiện.

Ví dụ, khi làm được một việc thiện - cúng dường, bố thí, hay giúp đỡ tha nhân, bạn sẽ cảm nhận được một sự an lạc từ trong tâm hồn của bạn. Và chắc chắn rằng, theo luật nhân quả, thì việc làm công đức của bạn sẽ đem đến cho chính bạn những kết quả tốt đẹp. Thế nhưng, bạn phải rất thận trọng, vì bất kỳ khi nào tâm phàm phu trỗi dậy trong con người của bạn, nó sẽ lôi kéo bạn đi xa hơn cái mục đích và ý nghĩa ban đầu của một việc thiện, nghĩa là nó lấy việc thiện để bồi đắp cho “cái tôi” chứ không còn mang ý nghĩa vị tha và phụng sự nữa.

Tất nhiên, kéo theo đằng sau những tâm phàm phu này là những chuỗi so bì, hơn thua, được mất, toan tính mà nếu bạn không thức tỉnh kịp thời, thì ý nghĩa ban đầu của cái việc thiện mà bạn đang làm sẽ bị tiêu tan; và rốt cuộc thì, cái việc thiện mà bạn làm lại hóa thành một cuộc chạy đua của “cái tôi.” Đấy chính là sự nguy hiểm của tâm phàm phu ích kỷ.

Từ đây, chúng ta thấy rõ rằng, trong giòng tâm thức của con người có hai nhóm phẩm chất khác nhau: một là nhóm phẩm chất Bồ Đề, tức là trái tim đại bi và trí tuệ vô ngã, và một là nhóm phẩm chất phàm phu, tức là sự ích kỷ, tham, sân, chấp ngã, kiêu mạn, tỵ hiềm. Điều quan trọng mà bạn cần nghiêm túc nhận xét đó là, sự ích kỷ không thể được diệt trừ bằng ích kỷ, mà chỉ có tấm lòng đại bi mới có thể diệt trừ được sự ích kỷ.

Cũng vậy, tâm phàm phu ích kỷ không thể nào gìn giữ và bảo vệ cái hạnh phúc của chúng ta, mà trái lại, chỉ có tâm Bồ Đề mới có thể duy trì hạnh phúc của chúng ta và làm cho nó trở nên có ý nghĩa và bền chắc lâu dài. Đặc biệt là trong những lúc bạn phải khốn đốn vì những thăng trầm của đời sống thế gian, thì chính tâm Bồ Đề là nơi nương tựa cao quý của bạn, vì tâm Bồ Đề vốn là trái tim đại bi vô ngại, nó có thể đón nhận bất kỳ sự bẽ bàng nào từ cuộc sống mà không hề thối chuyển các đức tính từ bi, hỷ xả.

Chẳng hạn, tình yêu của bạn dù nóng bỏng và tha thiết đến đâu đi nữa thì nó bao giờ cũng cưu mang trong chính nó một khả năng thay đổi. Nhưng với tâm Bồ Đề, thì mọi sự thay đổi sẽ diễn ra theo một hướng tốt đẹp trong sự tha thứ, cảm thông, và hỷ xả. Vả lại, với tâm Bồ Đề, thì mọi sự thay đổi dù như thế nào đi nữa vẫn không đánh mất nguồn an lạc trong nội tâm của bạn, cũng như không để lại bất kỳ một sự hối tiếc nào đối với các việc thiện mà bạn đã làm. Đấy là lí do tại sao chúng ta cần thiết phải nuôi dưỡng tâm Bồ Đề trong suốt con đường sống thiện và hành thiện của mình.

Bạn không cần thiết phải cắt nghĩa hạnh phúc là như thế nào, nhưng nếu bạn tu tập và phát triển tâm Bồ Đề, chắc chắn bạn sẽ được hạnh phúc vì bản chất của tâm Bồ Đề là những phẩm chất cao thượng của lòng đại bi và trí tuệ vô ngã, có năng lực hóa giải mọi phiền não của thế gian.

Do vậy, cái yếu tính của hạnh phúc chân thật trong đời sống của chúng ta chính là tâm Bồ Đề, và cái điểm tựa cho hạnh phúc của chúng ta cũng chính là tâm Bồ Đề.

Bạn nên nhớ rằng, tâm phàm phu ích kỷ là nguyên nhân của tham-sân-chấp ngã - vốn là cội nguồn của khổ đau; do đó, nếu hạnh phúc của bạn được xây dựng trên nền tảng của tâm phàm phu ích kỷ, thì nhất định cái hạnh phúc đó sẽ đưa đến cái kết cuộc khổ đau. Và ngược lại, nếu hạnh phúc của bạn được xây dựng trên cơ sở của tâm Bồ Đề, thì chắc chắn, dù có gian truân như thế nào đi nữa, hạnh phúc của bạn vẫn là nguồn an lạc thực thụ và nó sẽ đưa bạn đến bến bờ của chân hạnh phúc.

Vì vậy, nếu bạn muốn tình yêu của bạn được bền chắc, bạn phải khởi sự yêu thương bằng trái tim Bồ Đề. Nếu bạn muốn hạnh phúc của bạn được bền chắc, bạn cũng phải xây dựng nó bằng trái tim Bồ Đề.
(Kỳ sau: Trú xứ của Tâm Bồ Đề)
(Trích Hành Trình Tâm Linh - Khải Thiên, 2007)