Thủ tướng Ethiopia được giải Nobel Hòa Bình 2019

Thủ Tướng Abiy Ahmed của Ethiopia trong hình chụp ngày 25 tháng 5, 2018 nhân dịp ông gặp Tổng Thống Paul Kagame của Rwanda tại thủ đô Addis Ababa, Ethiopia. Ngày thứ Sáu, 11 tháng 10, 2019, ông được công bố tháng giải Nobel Hòa Bình năm 2019. (Getty Images)

NA UY – Giải Nobel Hòa Bình 2019 đã được trao cho Thủ Tướng Ethiopia, ông Abiy Ahmed, "vì nỗ lực nhằm đạt đến hòa bình và hợp tác quốc tế, vì sáng kiến quan trọng giúp giải quyết xung đột biên giới với Eritrea.”
Trong buổi lễ diễn ra tại Oslo, thủ đô Na Uy, hôm thứ Sáu, bà Berit Reiss-Andersen, Chủ Tịch Ủy Ban Nobel Na Uy, nói Thủ Tướng Abiy Ahmed "đóng vai trò then chốt trong việc đạt được hiệp ước hòa bình" giữa Ethiopia và Eritrea.
"Khi Abiy Ahmed trở thành thủ tướng vào tháng 4, 2018, ông đã nhanh chóng đưa ra các nguyên tắc cho một thỏa thuận hòa bình nhằm chấm dứt thế bế tắc lâu năm với Eritrea,” bà Reiss-Andersen nói. "Tiền đề quan trọng cho sự đột phá là ông Ahmed sẵn sàng chấp nhận phán quyết phân xử của ủy ban biên giới quốc tế vào năm 2002.”
Bà Reiss-Andersen thêm rằng ông Ahmed cũng đóng góp vào các quá trình hòa bình và hòa giải tại khu vực, bao gồm thúc đẩy bình thường hóa quan hệ giữa Eritrea và Djibouti, làm trung gian giữa Kenya và Somalia... Bà Reiss-Andersen cũng nhắc đến ý kiến cho rằng việc trao giải cho ông Abiy Ahmed lúc này là "sớm,” khi ông chỉ mới đắc cử và nhậm chức vào năm ngoái. Tuy nhiên theo bà, giải thưởng là kịp thời để ghi nhận công sức của nhà lãnh đạo cũng như để "khuyến khích" những người khác.
Văn phòng Thủ Tướng Ethiopia đã bày tỏ "niềm tự hào" khi ông Abiy Ahmed được chọn để trao giải Nobel Hòa Bình. “Sự công nhận này là thành công chung của người dân Ethiopia, và là lời kêu gọi củng cố quyết tâm của chúng ta trong việc biến Ethiopia thành quốc gia thịnh vượng,” thông cáo của văn phòng Thủ Tướng Ahmed viết.
Từ năm 1961 đến năm 1991, Eritrea đã chiến đấu để tách ra khỏi Ethiopia. Đến năm 1993, Eritrea chính thức trở thành quốc gia độc lập, gia nhập Liên Hiệp Quốc, nhưng việc xác định biên giới giữa hai bên trở thành xung đột lớn. Ethiopia và Eritrea đã rơi vào thế bế tắc quân sự sau cuộc chiến tranh biên giới 1998-2000 khiến khoảng 100,000 người thiệt mạng.
Theo phán quyết của một ủy ban quốc tế tại The Hague, Hòa Lan, Eritrea đã vi phạm luật quốc tế và kích động chiến tranh với việc xâm lấn Ethiopia. Cuối cuộc chiến, Ethiopia đã giành quyền kiểm soát mọi lãnh thổ tranh chấp và lấn qua lãnh thổ Eritrea.
Sau khi cuộc chiến kết thúc, Ủy Ban Biên Giới do Liên Hiệp Quốc thành lập đã tuyên bố vùng đất Badme, trung tâm của vụ tranh chấp lãnh thổ, thuộc về Eritrea. Tuy nhiên, Ethiopia vẫn kiểm soát vùng đất này. Ngày 5 tháng 6, 2018, liên minh cầm quyền tại Ethiopia do Thủ Tướng Abiy Ahmed dẫn đầu đã đồng ý thực hiện đầy đủ Hiệp ước hòa bình Algiers ký với Eritrea vào năm 2000, cũng như tuân thủ phán quyết phân xử của Ủy Ban Biên Giới vào năm 2002. Đến tháng 7, 2018, cả hai bên cùng tuyên bố hòa bình.
Thủ tướng Ethiopia đã được cân nhắc cùng nhiều cái tên nổi bật khác cho giải Nobel Hòa Bình năm nay, bao gồm cả Greta Thunberg - cô gái Thụy Điển 16 tuổi kêu gọi chống biến đổi khí hậu, hay Thủ Tướng New Zealand Jacinda Ardern - người được ca ngợi vì phản ứng nhanh chóng và quyết đoán trong vụ xả súng tại 2 đền thờ Hồi giáo ở nước này.
Theo website của Ủy Ban Nobel, 301 người đã được đề cử cho giải thưởng năm nay. Tuy nhiên, ủy ban sẽ không tiết lộ danh sách này cho đến 50 năm sau. Trong khi các giải Nobel khác được trao tại Thụy Điển và do một tổ chức của Thụy Điển quyết định, người hoặc tổ chức được xét trao giải Nobel Hòa Bình sẽ được quyết định bởi Ủy Ban Nobel Na Uy do quốc hội Na Uy lập ra.
Từ năm 1901 đến năm 2018, giải thưởng đã được trao cho 106 người và 24 tổ chức, trong đó người trẻ nhất từng nhận giải là nhà hoạt động người Pakistan Malala Yousafzai (17 tuổi, năm 2014). Do bản chất liên quan đến chính trị, giải Nobel Hòa Bình lâu nay luôn là chủ đề gây tranh cãi trong lịch sử.