Tìm hiểu điện xe hơi – Hệ thống nạp điện (bi 2)

Bài trước đã trình bày cấu tạo của hệ thống nạp điện (charging system) gồm 2 bộ phận: Alternator (máy phát điện) và Voltage Regulator (máy điều chỉnh hiệu thế). Nếu vì một lý do gì đó hệ thống nạp điện (charging system) không hoạt động, hoặc không hoạt động đúng mức, hoạt động của xe sẽ từ từ ngưng trệ. So sánh với trường hợp xe thiếu nhớt, thiếu nước coolant có thể gây tổn hại trầm trọng cho đầu máy nếu chúng ta cứ vô tình lái xe chạy tiếp, nhưng nếu charging system có vấn đề, chúng ta vẫn có thể lái xe thêm một quãng ngắn để tìm nơi cấp cứu mà không gây tổn hại gì. Tình cảnh tệ nhất có thể xảy ra là đi hết quãng ngắn đó mà tài xế vẫn không tìm ra được một tiệm sửa xe, và rốt cuộc bị mắc kẹt trong một nơi hoang vắng hoặc nguy hiểm.

Nhưng làm sao chúng ta biết được rằng, hệ thống nạp điện đang có vấn đề? Đó là nhờ tín hiệu của đèn báo (warning lamp) được gắn ngay trước mặt tài xế. Tuy nhiên, phải nói ngay rằng đèn báo ấy không đáng tin cậy cho lắm, vì có nhiều vấn đề thực đang xảy ra mà đèn báo không thể cảm nhận được để lên tiếng báo động sớm với tài xế. Thường thì đèn báo chỉ nháng lên khi mà hệ thống nạp điện đã hoàn toàn tê liệt, chủ yếu là vì dây belt kéo máy phát điện đã bị đứt.

Trong một số kiểu xe, nhà sản xuất lắp đặt 2 đồng hồ để theo dõi hoạt động của hệ thống nạp điện, một là Voltmeter và hai là Ammeter.

Voltmeter: Là đồng hồ đo hiệu thế điện (voltage), có kim chỉ tới những vị trí sau:

- Khi máy xe không nổ, Voltmeter sẽ chỉ 12.5 nếu bình điện còn tốt và được “chạc” đầy đủ.

- Khi xe nổ máy, hiệu thế điện biểu hiện trên Voltmeter sẽ tăng lên 14 đến 14.5, do máy phát điện Alternator đã vận hành và tiếp điện cho hệ thống; Và Voltmeter tiếp tục ở mức này khi xe đang chạy.

Qua Voltmeter, chúng ta có thể biết được một số trục trặc của charging system như sau:

- Khi máy xe không nổ mà tài xế vẫn lơ đễnh để mở đèn đầu xe (headlights), thậm chí, các thiết bị điện khác - như máy hát, đèn, quạt nước, máy sưởi, máy làm tan hơi sương mù - cũng được mở lên cùng lúc, chúng ta sẽ thấy ánh đèn ở đầu xe mờ đi; và voltmeter sẽ xuống dưới mức 12.5, vì xe phải dùng tới điện từ trong Battery. Tình trạng này nếu kéo dài sẽ rút hết điện từ trong Battery, khiến cho máy xe sẽ không nổ được trong lần khởi động sau đó. Cách giải quyết đơn giản chỉ là “câu bình” (jumpstart), cho xe nổ máy, và battery lại được tiếp điện qua charging system. Đây không phải là trục trặc của xe, mà là trục trặc từ sự lơ đễnh của tài xế.

- Khi máy xe nổ mà không chạy, và các thiết bị điện cũng đồng loạt được mở lên: Đồng hồ Voltmeter có thể chỉ dưới số 14, và headlights dường như mờ đi. Nhưng khi tài xế đạp vào bàn gas để tăng thêm sức kéo cho máy phát điện, thì headlights sáng hơn, và kim của đồng hồ hiệu thế lại tăng lên trên 14. Điều đó chứng tỏ charging system vẫn còn khỏe mạnh, không có vấn đề gì phải lo ngại.

- Nhưng khi đã tăng gas mà cây kim Voltmeter không thể nhích lên cao hơn 14; Hoặc trong khi xe lăn bánh mà Voltmeter vẫn ở dưới 14, cho thấy điện chạc vào không đủ (undercharging), đó là dấu hiệu Charging System có vấn đề, cần phải được kiểm tra ngay để kịp thời sửa chữa.

- Ngược lại, nếu Voltmeter luôn luôn chỉ trên 15, cho thấy điện chạc vào quá nhiều (overcharging), đó là dấu hiệu có vấn đề với máy điều chỉnh hiệu thế (voltage regulator). Tình trạng Overcharging như vậy cũng không tốt, có thể gây tổn hại cho toàn bộ hệ thống điện.

Ammeter: Là đồng hồ đo cường độ điện (ampere). Phần trên, chúng ta đã đề cập hiệu thế điện đo bằng Voltmeter, và bây giờ là cường độ điện đo bằng Ammeter. Phải hiểu 2 ý niệm này ra sao? Hãy so sánh dòng điện với luồng nước chảy qua một đường ống: Hiệu thế (voltage) chính là áp lực (pressure) để đẩy dòng nước chảy đi, và cường độ (ampere) là lượng nước. Nếu tăng cường áp lực, số nước chảy qua ống sẽ nhiều hơn. Nếu mở rộng đường kính ống, số nước chảy ra sẽ nhiều hơn, nhưng áp lực lại yếu hơn.

Với đồng hồ cường độ (ammeter), cây kim có thể di chuyển từ số âm (dưới 0) sang số dương trong những trường hợp sau:

- Khi xe không nổ máy, mà tài xế lại mở đèn, máy hát và các dụng cụ điện: Ammeter sẽ chỉ số âm, cho biết điện của battery đang được sử dụng và đang hao ngót dần mà không được tiếp nạp. Dĩ nhiên, đây là tình trạng phải tránh.

- Khi xe nổ máy, battery được chạc đầy đủ, Ammeter sẽ chỉ nhích lên cao hơn số 0 một chút. Đó là tình trạng bình thường, biểu thị charging system và bình điện hoàn toàn “khỏe mạnh”.

- Khi xe vừa khởi động và ngay sau khi đầu máy mới nổ, kim Ammeter sẽ nhích lên khá cao, cho thấy Charging System đang tái nạp điện vào cho Battery. Nhưng sau đó, khi xe chạy bình thường, Ammeter sẽ trở về gần vị trí zero.

- Khi xe đã lăn bánh bình thường, mà Ammeter không hạ xuống, mà vẫn lấp lửng ở vị trí 10 hoặc 20 amperes, mặc dầu các dụng cụ điện trong xe đã tắt cả, đó là chỉ dấu cho thấy battery đã yếu, không giữ được điện lượng.
Với mấy kiến thức căn bản này, bạn có thể quan sát các đồng hồ Voltmeter và Ammeter xem chúng hoạt động ra sao, để từ đó biết được tình trạng sức khỏe của hệ thống nạp điện trong xe của mình. Thật không ngờ những điều trước kia nghe nói có vẻ rắc rối, xa vời mà lại hóa ra đơn giản và gần gũi như vậy!

Nhưng chúng ta vẫn còn nhiều điều thú vị khác nữa về hệ thống điện, hẹn gặp các bạn trong bài sau.

haosmith@yahoo.com
Muốn giữ xe ở tình trạng hoàn hảo nhất, xin xem Cẩm Nang Bảo Trì Tập I, II, và III do Phạm Đình và Hao Smith phát hành, mỗi tập $6+$2 cước phí. Money Back Guarantee 3 tháng. Gửi cheque cho Phạm Đình, 9800 Bolsa Ave # 86, Westminster, CA 92683. Tel: 714 675 8628. Cho biết điện thoại và email, nếu có. Có thể hỏi tại nhà sách Tú Quỳnh 714-531-4284; hoặc Tự Lực 714-531-5290.