Vai trò của sỏi đá trong đất trồng cây

Bài VŨ HẰNG

Chúng ta có câu hát quen thuộc “đất cầy lên sỏi đá” để mô tả sự khô cằn của đất trồng. Thực ra, sỏi đá cũng có lợi ích là giúp cho nước dễ dàng lưu thông, không đọng lại làm ung thối rễ cây, đồng thời giữ đất không để nó tràn ra khỏi chậu. Chính vì thế, nhiều người thích xếp một tầng sỏi đá ở dưới đáy chậu trước khi dồn đất vào để trồng cây. Cách làm này thực sự lợi hại ra sao? Hằng có nêu vấn đề này với mấy vị sư phụ và lãnh được những lời chỉ dạy như sau:


Sỏi chèn vào đáy chậu chỉ làm cho khoảng trống trong lòng chậu hẹp hơn, không giúp gì cho việc thoát nước

Mặc dầu thói quen ấy được nhiều người áp dụng từ lâu, nhưng đó là một điều hiểu lầm tai hại. Chúng ta hãy làm thí nghiệm sau đây:

- Lấy một miếng xốp bọt biển (sponge) để trên một nền sỏi, rồi tưới nước vào đó.
- Nước từ từ thấm vào miếng sponge, nhưng không chảy ngay xuống sỏi mà phải chờ cho đến khi miếng sponge no nước. Khi đó, nước mới từ từ nhỉ ra, thấm xuống mặt đá sỏi.
Điều này đưa đến kết luận:
- Đất trong chậu không khác gì miếng sponge đặt trên mặt sỏi. Sỏi không làm cho nước thoát dễ hơn. Nước có di chuyển thông thoáng hay không là do cấu tạo của đất, chứ không do lớp sỏi bên dưới. Nếu đất không thoáng, nước vẫn đọng lại cho đến khi đất ướt sũng (giống như miếng sponge) mới từ từ nhỏ xuống lớp sỏi.
- Sỏi không giúp đất thoát nước dễ hơn, vậy nó làm gì?


Hoặc rải sỏi trong đáy chậu trang trí

Nó chiếm một ít thể tích ở đáy chậu, thu hẹp khoảng trống để dồn đất, cụ thể là làm cho chậu trồng cây hẹp hơn. Lượng đất trồng giảm bớt và ở gần hơn bên bộ rễ. Hậu quả là: Khi bạn tưới nước, lớp đất sũng nước này bó sát vào rễ, làm cho rễ cây khó chịu hơn, và thay vì giúp cây lớn lên khỏe mạnh, lớp sỏi đá ở đáy chậu đã góp phần trực tiếp làm cho cây dễ úng nước hơn.

Chúng ta có thể dễ dàng kết luận rằng sỏi đá ở đáy chậu chẳng giúp ích gì, mà đúng ra là còn làm hại cho sự phát triển của cây.

Nếu thực sự muốn làm cho cây trồng được thư giãn và thoải mái, chúng ta cần làm cho đất trở nên thông thoáng hơn bằng cách mua đất thật tốt có độ thoát nước cao để dồn vào chậu. Muốn làm cho đất thông thoáng hơn nữa, bạn có thể hòa đất với loại sỏi đặc chế gọi là “perlite”. Nhưng bón thêm phân xanh (compost), một chất hữu cơ làm thoáng đất là tốt nhất.
Vậy thì xem ra sỏi chỉ là … anh phá đám? Nói như vậy thì hơi oan, sỏi vẫn có tác dụng trong một số trường hợp khác, chẳng hạn:


Có thể rải sỏi vào đĩa thoát nước ôm quanh đáy chậu cây

- Trang trí và giữ ẩm độ cho đất: Bằng cách mua những túi sỏi trang trí (khá rẻ tại các tiệm One Dollar hoặc 99 cents) để trải trên mặt đất chậu. Sỏi trong tư thế này sẽ làm chậu cây đẹp hơn, và giữ lại được ẩm độ mà không làm cho đất bị úng nước.

- Trải sỏi bên ngoài trên một cái đĩa lớn chung quanh chậu cây. Sỏi trong đĩa giữ nước, tăng cường ẩm độ ở bên ngoài, giúp cho rễ cây mát mẻ mà không ảnh hưởng trực tiếp tới rễ.


Có thể rải sỏi trên mặt đất trồng

- Đặt sỏi bên trong chậu trang trí bọc ngoài chậu cây: Thị trường có bán nhiều loại chậu trang trí, được sơn phết đẹp đẽ, nhưng không có lỗ thoát nước. Không nên nghĩ rằng nhà sản xuất quên đục lỗ, bởi vì loại chậu này không được thiết kế để trồng cây trực tiếp trong đó. Nó là thứ chậu bọc ngoài chậu cây, bạn có thể bỏ vào đây một lớp sỏi, rồi đặt chậu cây vào trong đó. Lớp sỏi này giữ nước, làm cho không khí bọc quanh chậu cây luôn luôn mát mẻ mà không làm ảnh hưởng rễ.
Sau cùng, cần lưu ý các bạn, chậu dùng để trực tiếp trồng cây luôn luôn phải có lỗ thoát nước. Những chậu không có lỗ thoát nước chỉ dùng để bọc ngoài, với mục đích trang trí mà thôi.
Vuhang231@yahoo.com