Salad ngũ quả kiểu Việt

(Tom / Viễn Đông)

Bài TOM


Xứ Huế có chợ Đông Ba và chợ Tây Ba, nói tới chợ Đông Ba thì ai cũng biết, bởi chợ gần kinh thành, chợ mang dáng dấp sầm uất, phồn thịnh của những ngày xưa bất tận kinh kỳ, nó không giống như chợ Tây Ba, nơi heo hút thôn ổ, nơi tù mù đèn trứng và chỉ bán chủ yếu rau củ quả. Cái hay của hai khu chợ Đông Ba và Tây Ba nằm ở chỗ, Đông Ba sát kinh thành, chợ của dân thành thị nhưng chỉ bán toàn các món Việt, từ mắm Huế cho đến các loại thực phẩm, chè thịt heo quay…

Món ở chợ Đông Ba thuần chất Á Đông, thuần Việt, ngược lại, chợ Tây Ba nằm ở vùng hẻo lánh, nằm tít tận dưới phía Tây con sóng Tam Giang (Đông Ba ngụ ý con sóng phía Đông - Tam Giang, Tây Ba là con sóng phía Tây Tam Giang), chuyên cung cấp thực phẩm quê vườn. Thế nhưng thực phẩm và các món ăn ở Tây Ba lại đậm chất Tây. Món salad ngũ quả là một trong các món như vậy.

Đương nhiên là bây giờ, chỉ còn một số người cao tuổi ở làng cổ Phước Tích và làng cổ Bao Vinh còn nhớ đến cung cách mua bán và các thức quà rất Tây ở chợ Tây Ba, và đương nhiên, các thế hệ sau buôn bán ở chợ Tây Ba sẽ khó mà giữ được nếp cũ, cái nếp thời nghèo khổ, người ta chỉ xài theo cung cách Tây, mà hỏi vì sao lại có cách tiêu xài, ăn uống như vậy thì người ta chỉ trả lời đơn giản: Vì nghèo.

Câu trả lời không hề giễu cợt hay trả lời đểu, nó là sự thật. Bởi thời ngăn sông cấm chợ trở về trước, kinh tế vùng quê khó khăn, lấy đâu ra các món thịt, cá, tôm… những món này chỉ dành cho dân kinh thành, người dân quê nghèo luôn tâm niệm “đói ăn rau đau uống thuốc.”

Bởi thời kinh tế khó khăn, người nông dân không biết làm gì ngoài việc trồng rau củ quả. Mà thời đó, cũng không có nhiều phân bón hóa học hay thuốc kích thích tăng trưởng thực vật như vây giờ. Người nông dân trồng trọt chủ yếu dựa vào phân hữu cơ như bánh dầu ngâm, phân chuồng hoai, rơm rạ mục, tro rạ… Và khi có sâu bệnh, nếu ít thì dùng đèn để bắt bằng tay, nếu nhiều thì dùng nước vôi trong hòa với ớt bột để tưới.

Các phương pháp chống sâu bệnh như thế này rất tốn thời gian và tốn công sức, nhưng bù vào đó thì rau củ quả không bị nhiễm độc, an toàn và ngon hơn bây giờ. Hình như, món salad ngũ quả ở xứ này cũng hình thành từ chỗ này.

Món salad trộn ngũ quả gồm dưa hấu, táo ta hoặc táo Mỹ, cà chua, chuối ba hương chín, vả hoặc sung và rau salad. Với lượng rau vừa đủ một dĩa lớn, chừng nửa trái chuối ba hương chín vừa, một miếng dưa hấu xắt thỏi domino, nửa trái cà chua chín và nửa trái táo xắt lát mỏng vừa, một phần tư trái vả xắt thật mỏng hoặc hai trái sung xắt mỏng.

Nếu không có mayonnaise thì có thể chiên một hoặc hai cái trứng gà cho thật chín, đánh tơi trong lúc chiên và có một chén nước mắm chanh ớt tỏi loãng. Cách ăn cũng giống như salad mayonnaise. Trường hợp có mayonnaise thì tuyệt vời, chỉ cần xịt lên mặt salad và trộn đều thì có thể ăn.

Tôi tình cờ ăn món này trong một dịp cũng khá đặc biệt, đó là ngày mồng Ba Tết về thăm bà nội vợ, nhà chỉ có mình bà, con cháu đứa đi làm dâu, đứa đi ở rể, bà lủi thủi một mình, nhiều khi chúng tôi chạy từ Quảng Nam ra Huế chỉ ghé thăm bà, mua tặng bà hộp sữa hay cái bánh rồi trở về, không ghé thăm nhà nào khác. Dường như khi nhìn cảnh bà lủi thủi một mình, trong sâu thẳm của chúng tôi có chút gì đó vừa buồn lại vừa khó nói về nhân tình thế thái.

Và, dường như mỗi khi chúng tôi ghé về thăm bà thì khi về vừa buồn vừa đói. Bởi bà sống một mình nên chuyện ăn uống thất thường, đôi khi con cháu mang chút quà về cho bà thì bà ăn, có khi cả ngày nấu đúng một nồi cơm, sáng, trưa chiều cũng một nồi cơm với một nồi kho quẹt. Cúng kính ông bà thì có con trai đức tôn ghé về cúng xong lại đi…

Thế nhưng Mồng Ba Tết năm rồi, trong khi dịch Covid-19 đang hoành hành, chúng tôi vượt rào sợ, đánh xe chạy thẳng về thăm bà. Thấy chúng tôi về, bà vui vẻ hẳn, bà chỉ mâm cơm vừa cúng xong trên bàn, “Cơm mệ vừa cúng ông bà, mấy con lấy ra ăn đi!”

Mâm cơm có một bát canh bún tàu, một dĩa thịt luộc, một chén mắm ớt, một dĩa đậu tây xào và một dĩa salad trộn ngũ quả. Tôi ngạc nhiên, “Nội lấy đâu ra mayonnaise mà trộn vậy?”

Bà cười tủm tỉm, “Món này mệ tự làm mấy chục năm trước, ở đây người già biết làm thứ tương Tây này hết. Vì nó làm bằng lòng trắng trứng gà nên cũng rẻ, dễ làm. Ăn thử đi!”

Đương nhiên mayonnaise trong món salad cùa bà không được ngon như những lọ mayonnaise nhập ngoại mà bà xã tôi mua ở siêu thị. Nhưng cái vị chát chát của trái sung, trái vả hòa quyện với vị ngọt của trái cây và rau salad mùa xuân khiến cho hương vị trở nên đằm thắm, ngọt ngào và trắc ẩn khó quên. Âu đó cũng là vị ngon của hoa cỏ mùa xuân, của xứ nghèo mà thơm thảo tình người, của cả ý chí bám đất quê xứ, mặc cho ai xuôi ngược…

Xin cầu chúc quí vị có một bữa cơm ngon và ý vị bên dĩa salad trộn ngũ quả! Mùa này rau củ quả đều dễ mua nên hi vọng bữa ăn sẽ tươi mát hơn!