Vĩnh biệt học giả, nhà hoạt động dân chủ Nguyễn Ngọc Bích

  

HOA THỊNH ĐỐN - Giáo sư Nguyễn Ngọc Bích, một người dồi dào năng lực, làm việc không ngừng nghỉ trong suốt bốn thập niên qua tại hải ngoại trong các lãnh vực văn hóa, chính trị và xã hội, luôn luôn hướng về dân tộc Việt Nam, đã từ trần trong lúc ông đang thực hiện một chuyến công tác mới nhất. Vị giáo sư năng động và có uy tín này đã qua đời trong lúc đang có mặt trên một chuyến bay từ Hoa Thịnh Đốn đến thủ đô Manila ở Phi Luật Tân, để tham dự một hội nghị liên quan đến chủ quyền của Việt Nam tại Biển Đông. Hội nghị này cũng bàn về tình trạng dân chủ tại Việt Nam hiện nay.

Ông Nguyễn Ngọc Bích ra đi vĩnh viễn vào đêm thứ Tư, ngày 2 tháng Ba, 2016, hưởng thọ 79 tuổi. Tiến sĩ Đào Thị Hợi, vợ giáo sư Bích, đã có mặt bên cạnh chồng trong những giây phút cuối đời. Nói với đài VOA Việt ngữ tại Hoa Thịnh Đốn, Giáo sư Nguyễn Ngọc Linh, anh trai giáo sư Bích, cho biết vào sáng thứ Năm tại Virginia, “[Tôi] nhận được tin báo do bà Bích gọi từ máy bay về trong khi máy bay còn chưa tới Manila, báo tin ông Bích mới bị cơn đau tim và đi rồi.”

Các bạn và người quen của giáo sư Bích đã túc trực ở phi trường Manila, chờ máy bay đáp xuống để lo các thủ tục nhận xác. Giáo sư Linh cho biết ông Nguyễn Ngọc Bích đã có sức khỏe ổn định trước chuyến đi, và cơn đau tim đột tử có thể là kết quả của những năm tháng làm việc hăng say của giáo sư Bích vì ông luôn nghĩ đến cộng đồng người Việt, đến những đồng bào trong nước khát khao một nền dân chủ đích thực.

Ông Linh nói với đài VOA, “Ông ấy trước đó vẫn làm việc bình thường, vẫn hăng say. Buổi tối vẫn làm việc tới 2 giờ sáng. Tôi vẫn nhắc ông ấy phải đi bác sĩ coi sức khỏe, phải kiêng cữ, nhưng ông ấy bận quá. Ai nhờ việc gì cũng làm, ông ấy làm việc nhiều quá.”

Sự ra đi của Giáo sư Nguyễn Ngọc Bích là một mất mát lớn đối với phong trào dân chủ tại Việt Nam. Trong suốt 41 năm qua trên xứ người, ông vẫn kiên trì các nỗ lực đấu tranh giành lại quyền tự do, dân chủ và nhân quyền cho người dân sống tại Việt Nam.

Ngoài hình ảnh là một nhà đấu tranh danh tiếng, ông còn được biết như là một học giả đầy uy tín với những đóng góp rất đáng trân trọng trong lãnh vực giáo dục, văn hoá, xã hội của người Việt hải ngoại. Một trong nhiều thành quả mà ông đã để lại có lẽ ông là vị giám đốc đầu tiên của ban Việt Ngữ đài Á Châu Tự Do (RFA) từ khi chương trình này phát thanh làn sóng đầu tiên về Việt Nam.

Trong bài tường thuật ngày thứ Năm, nhà báo Nguyễn Khanh của Ban Việt Ngữ Đài Á Châu Tự Do, đã nói về giáo sư Nguyễn Ngọc Bích: “Với mọi người, Ông là một học giả, một người hăng say làm việc, sẵn sàng tham gia mọi sinh hoạt, sẵn lòng gánh vác những việc nặng nhọc nhất. Với anh chị em chúng tôi, ông là một người thầy, một người anh và là một người bạn rất chân tình. Vì thế, không ai ngạc nhiên khi ngay sau khi được báo tin Ông mất, những người bạn và những người biết Ông đều sửng sốt, có người bảo với anh em chúng tôi rằng con người đáng quý nhất trên cõi đời này không còn nữa.

“Trong suốt thời gian cả chục năm trời giữ vai trò của người điều hành Ban Việt Ngữ, điều tất cả chúng tôi đều nhìn thấy và không bao giờ quên là hình ảnh một Sếp Bích bắt đầu ngày làm việc với nụ cười, và kết thúc ngày làm việc cũng bằng một nụ cười. Vì thế, bài học lớn nhất mà Ông để lại cho chúng tôi là bài học bao dung, tha thứ, không bao giờ giận hờn ai, xem tất cả mọi chuyện đều quá nhỏ, chỉ có tình anh em, gia đình mới là điều đáng phải quan tâm.”

Giáo sư Nguyễn Ngọc Bích sinh năm 1937 tại Hà Nội, lớn lên tại Sài Gòn, năm 1954 ông sang Mỹ du học theo chương trình học bổng Fulbright, tốt nghiệp ngành khoa học chính trị tại Đại học Princeton University năm 1958.
Về Việt Nam năm 1972, ông cùng vợ là Tiến sĩ Đào Thị Hợi lập Viện Đại Học Cửu Long ở Sài Gòn và kiêm chức Cục trưởng Cục Thông Tin Quốc Ngoại của Bộ Dân Vận Chiêu Hồi.

Sau biến cố 30 tháng Tư, 1975, ông cùng gia đình rời Việt Nam sang Mỹ, và định cư tại tiểu bang Virginia.
Giáo sư Nguyễn Ngọc Bích từng có thời gian giảng dạy tại các đại học George Mason (1979-89), Trinity College (1979-81) và Georgetown University (1980-86). Ông được Tổng thống George H.W. Bush (Bush cha) chỉ định vào chức Quyền Tổng Giám Đốc Giáo Dục Song Ngữ trên toàn quốc (1991-93).

Ông là giám đốc đầu tiên của Ban Việt Ngữ Đài Á Châu Tự Do RFA từ ngày thành lập năm 1996 cho đến lúc về hưu năm 2003. Ngoài dạy học và làm truyền thông, ông Bích cũng còn là một nhà biên khảo và dịch-giả có uy tín về văn thơ Việt nam. Trong những sách nổi tiếng của ông có những cuốn như A Thousand Years of Vietnamese Poetry (Một Nghìn Năm Thi Ca Việt Nam, Knopf, 1975), A Mothers Lullaby (dịch Trường Ca Lời Mẹ Ru của Trương Anh Thuỵ, Cành Nam, 1989), War & Exile: A Vietnamese Anthology (Chiến Tranh và Lưu Đày: Tuyển Tập Văn Học Hiện Đại Của VN, Văn-bút Miền Đông, 1989), dịch thơ Nguyễn Chí Thiện (Ngục Ca / Prison Songs, VICANA, 1982); Hoa Địa Ngục / The Flowers of Hell và Hạt Máu Thơ / Blood Seeds Become Poetry (cả hai do Tổ Hợp XBMĐ Hoa Kỳ xuất bản, 1996), và Cung Oán Ngâm Khúc / Complaints of an Odalisque, dịch thơ Ôn Như Hầu Nguyễn Gia Thiều (Tổ Hợp XBMĐ Hoa Kỳ, 2006).

Giáo sư Nguyễn Ngọc Bích đã có công trong việc việc hiệu đính thơ Hồ Xuân Hương: Tác-phẩm (Tổ Hợp XBMĐ Hoa Kỳ, 2000), ông cũng đã dịch hai cuốn sách về mỹ thuật Việt Nam, Vietnamese Architecture (Sứ quán VNCH tại Mỹ, 1972) và An Ocean Apart: Contemporary Vietnamese Art from the United States and Vietnam (Nghìn Trùng Xa Cách, Smithsonian, 1995) cũng như giới thiệu thơ Ba Tư trong cuốn Omar Khayyam: Thơ và Đời (Tổ Hợp XBMĐ Hoa Kỳ, 2002).