Bâng khuâng mít non mùa hạ

(Tom/ Viễn Đông)

Bài TOM

Mùa hè đến, ngoài phượng vĩ hay hoa gạo trễ tràng triền sông, bãi vắng, những trái mít non lủng lẳng trong vườn như một thiên đường riêng kín và ẩn mật của tuổi thơ. Thiên đường ấy đeo đẳng, theo đuổi đứa trẻ quê cho đến ngày lớn khôn và hình như, cả khi tóc bạc, lúc tuổi bắt đầu chớm heo may, tự dưng trong khoảnh khắc bất chợt nào đó, nhìn chùm mít non lủng lẳng bên thân cây, bỗng thấy mình là hài nhi tóc bạc với miên man chuyện đời, chuyện thời thơ ấu… Mít non mùa hạ có thể biến tấu các món ăn như những nốt nhạc thánh thót và sâu lắng, thậm chí đôi khi sâu cay gai độc trên khuôn nhạc cuộc đời.

Những dớ mít, người Quảng gọi là dái mít, có thể xắt nhỏ, trộn một chút muối ớt, chút dầu phụng phi hành tỏi để ngồi vừa ăn, vừa chảy nước mắt vì cái vị cay cay, bùi bùi, chát chát, nghèn nghẹn do món ăn mang lại. Và hơn hết là không hiểu sao, hương vị của món ăn này luôn mang theo cả một khối hình ảnh về tuổi thơ, về những ngày quá vãng, về những người xưa không còn nữa, về giọng nói của ông, bà đã khuất, cả những tiếng la, mắng mỗi khi mình ham chơi, phơi đầu trần có thể cảm nắng… Đây là món ăn rất kì lạ, người giàu cũng thích, người nghèo cũng hạp, nó khác với rất nhiều món ăn khác mà người giàu lại thích hương vị của nó bởi nó nhắc thuở hàn vi nhưng người nghèo lại sợ hương vị của nó như một ám ảnh của con ma nghèo khổ. Dái mít trộn muối ớt, món này chỉ phù hợp khi chọn đúng dái mít, tức những bông mít đực, có da mịn, nhỏ và có vị ngọt, có lớp bột phấn bên ngoài rất thơm và mịn. Bông mít đực khác với bông mít cái, tức trái mít sau này, bởi bông mít cái có cuộn rất to, có lớp da bên ngoài sù sì và có vị đắng chát, không phù hợp với việc hái ăn hay trộn lúc mới ra.


(Tom/ Viễn Đông)

Bông mít cái chỉ phù hợp khi người ta biết giữ, biết nuôi dưỡng thành trái mít non rồi hái luộc để trộn với tôm đất hoặc thịt heo ba chỉ, thậm chí thịt heo mỡ… Nhìn chung, các biến tấu của mít có tính thể rất rõ ràng, dớ mít trộn lúc mới ra thiên về dương khí, chơi bời, hưởng lạc và nếm cay đắng đầu đời, món này chỉ ăn cho vui, ăn để chiêm nghiệm một cách thụ động hương vị cuộc đời chứ không thể ăn no được, bởi nó mang tính thể cha, ngược lại, món mít trộn mang tính thể mẹ, nghĩa là trái mít cái khi lớn lên đã có đầy đủ nữ tính của nó, nếu để trái mít chín thì mật ngọt cũng như múi mít là thức ăn, những hạt mít cũng là thức ăn và là yếu tố duy trì nòi giống của cây mít.

Trở lại món mít non trộn tôm đất, dậu phụng rang và dầu phi hành tỏi, nước mắm ớt xúc với bánh tráng, đây có thể được xem là món quốc hồn quốc túy. Bởi nếu người miền bắc thích ăn kẹo vừng, có những quán đầu làng, dưới gốc đa với một ít rượu cuốc lủi uống với lạc rang (tức đậu phụng rang, một ống điếu thuốc lào, một ít bánh tráng treo gốc đa – nên chi gọi bánh đa chăng?!) và một ít nước chè xanh thì quán đầu làng của miền Trung, nếu có rượu đế phải có thêm dĩa đu đủ trộn da heo, da bò luộc hoặc dĩa mít trộn. Đương nhiên là mít trộn ngon hơn rất nhiều khi nhắm rượu, nhưng phải đợi đến khi mùa chuyển từ Xuân sang Hạ mới có món này.

Thử hình dung cách đây chừng hai mươi năm, có một quán đầu làng ở bất kì ngôi làng miền Trung nào, nơi đó có mái tranh ọp ẹp, có những bịch kẹo đậu phụng treo trong quán, có vài gói thuốc lá, một ít dầu, mè, nước mắm, tỏi, ớt khô… bày bán và đương nhiên, quán luôn có mùi rượu đế tỏa ra thơm phức cộng với mùi của mít non trộn tôm đất gói trong lá chuối. Người ta đến quán, đôi khi chỉ để nhấp một ly rượu, nhâm nhi một dĩa mít trộn nhỏ rồi về nhà ngủ cho giãn gân giãn cốt sau ngày làm việc vất vả… Những quán ấy giờ không còn, bởi các ngã ba đầu làng bây giờ đã thành lô đất vàng, người ta tranh mua để mở nhà hàng, dịch vụ, karaoke… Những quán ấy chỉ nằm trong ký ức của một lớp người.


(Tom/ Viễn Đông)

Ký ức thơm mùi mít trộn tôm đất, mùi của một thuở nghèo mà thơm thảo tình người. Tôi nhớ, sáng sớm bà ra vườn hái trái mít non, mang vào rửa qua nước lạnh, sau đó lấy dao bổ làm tư, cho vào nồi nước luộc chín, rồi vớt ra, gột vỏ, bởi gột vỏ sau khi luộc chín sẽ mềm và dễ gột hơn. Phần vỏ bỏ đi, phần ruột gồm xơ, múi và hột non đã luộc chín chính là phần sẽ cho một dĩa mít trộn ngon và hấp dẫn. Quý vị chỉ cần phi thơm chút dầu, có dầu phụng nữa thì đúng thiên đường tuổi thơ miền Trung, cho tôm đất hoặc tôm đã bóc vỏ vào, thêm chút mắm muối cho vừa ăn, um lên cho tôm chín. Đợi tôm nguội thì cho mít non vào, dùng đũa đảo đều, cho ra dĩa, thêm lên trên chút rau răm nếu có và một ít đậu phụng rang giã vừa, vậy là đã có món mít non trộn tôm, ăn cùng cơm như một món phụ hoặc xúc bánh tráng cũng rất thú vị.

Chúc quý vị một bữa ngon miệng với bâng khuâng mít non mùa hạ!