Giáo sư gốc Việt thắng giải Pulitzer văn chương Mỹ

Tác giả Nguyễn Thanh Việt trong hình do giải Pulizer cung cấp

Trong các phần thưởng cao quí của Pulitzer, giải tiểu thuyết trong mục văn chương được xem là đáng kể nhất. Năm nay giải này được trao cho ông Nguyễn Thanh Việt, một tác giả chào đời tại Việt Nam, theo gia đình tị nạn cộng sản tại Hoa Kỳ vào năm 1975.

The Sympathizer (Cảm Tình Viên) là tác phẩm tiểu thuyết đầu tay của Nguyễn Thanh Việt xuất bản năm 2015 (ông từng viết một cuốn sách nghiên cứu vào năm 2002) , và cũng là một cuốn tiểu thuyết được giới phê bình văn chương Hoa Kỳ đánh giá cao. Tác phẩm này đã giúp cho ông Việt đoạt giải Pulitzer loan báo hôm thứ Hai, 18 tháng Tư, 2016.

Ông Việt là người Việt Nam đầu tiên thắng giải Pulitzer văn chương. Trước đây, trong thời chiến Việt Nam, cũng có một người Việt Nam được trao giải Pulitzer nhưng người đó là một nhiếp ảnh gia của hãng thông tấn AP và được một giải dành cho hình ảnh thời sự.

Ông Nguyễn Thanh Việt không hẳn là một nhà văn toàn thời gian. Công việc “kiếm cơm” chính của ông hiện nay là giảng dạy tại trường USC ở Los Angeles. Kể từ năm 2003, ông giữ vai trò “Associate Professor,” tức là một vị trí đứng giữa một phụ tá cho một giáo sư và một giáo sư đại học toàn thời gian. Ông dạy trong phân khoa Văn Chương và phân khoa Nghiên Cứu Hoa Kỳ và Sắc Tộc (American Studies & Ethnicity) tại trường USC.

Ông Nguyễn Thanh Việt là một di dân gốc Việt, chào đời tại Ban Mê Thuột (sau năm 1975 bị đổi tên thành Buôn Mê Thuột), Việt Nam và đến Hoa Kỳ theo làn sóng tị nạn cộng sản sau tháng Tư năm 1975. Trên một trang web cá nhân, giáo sư/nhà văn cho biết gia đình ông đã tạm cư tại trại Indiantown Gap, Pennsylvania vào năm 1975. Sau ba năm sống ở Harrisburg, Pennsylvania, gia đình ông dọn đến San Jose, California, nơi mà họ đã mở một trong các tiệm bán hàng tạp hóa đầu tiên trong cộng đồng người Việt tại đây, trước khi nơi đây trở thành một nơi phồn thịnh mang tên Thung Lũng Điện Toán.

Trang web cá nhân cho biết ông Việt đã học tại trường tư St. Patrick và Bellarmine College Preparatory tại San Jose. Khi lên đại học, sau một thời gian ngắn học tại UC Riverside và UCLA ở Nam California, ông theo học tại trường UC Berkeley ở Bắc California, nơi ông tốt nghiệp với danh dự cao trong hai lãnh vực văn chương và nghiên cứu sắc tộc. Ông tiếp tục học tại trường Berkeley và tốt nghiệp bằng Tiến Sĩ Văn Chương năm 1997. Sau đó ông dọn đến Los Angeles để nhận việc dạy học tại trường USC, nơi mà ông đã làm việc từ đó cho đến nay.

Ngoài công việc dạy học và viết văn, ông cũng viết bài bình luận về văn hóa cho nhật báo The Los Angeles Times và chủ bút của diaCRITICS, một trang blog dành cho những người viết Việt Nam tại hải ngoại.

Tuy ông Nguyễn Thanh Việt từng viết sách nghiên cứu và nhiều truyện ngắn, nhưng cuốn The Sympathizer là tác phẩm tiểu thuyết dài đầu tiên của ông. Từ khi được xuất bản, tác phẩm “Cảm Tình Viên” này đã nhận được nhiều bài viết khen ngợi và một số giải thưởng như giải First Novel Prize của Center for Fiction năm 2015, giải Carnegie Medal for Excellence In Fiction của hội thư viện American Library Association và giải Asian/Pacific American Award for Literature in Fiction của hội Asian/Pacific American Libraries Association. Cuốn tiểu thuyết này cũng vào vòng chung kết của giải văn chương PEN/Faulkner Award và the PEN/Robert W. Bingham Prize for Debut Fiction.

Nội dung khá phức tạp của The Sympathizer kể lại câu chuyện của một “cảm tình viên” sống tại Miền Nam Việt Nam trước năm 1975, làm việc cho một vị tướng trong quân lực Việt Nam Cộng Hòa, nhưng lại là một gián điệp của Cộng Sản Miền Bắc.

Cảm tình viên này cũng sang tị nạn tại California và tiếp tục làm gián điệp cho cộng sản, trà trộn vào các sinh hoạt của cộng đồng người Việt tị nạn, nhưng nhân vật chính luôn bị xâu xé trong tâm hồn vì những xung đột giữa trách nhiệm của một kẻ gián điệp và sự thật sau ngày cộng sản chiếm đất nước Việt Nam.
Với một lối viết mới, sâu sắc và đầy nghệ thuật, Nguyễn Thanh Việt đã được so sánh với các nhà văn lớn của Tây Phương về cách ông mô tả tâm lý đầy rối rắm nửa tỉnh nửa điên của nhân vật chính, như Joseph Conrad, Graham Green, và lối viết kinh dị với cảnh tượng như trong một cơn ác mộng mơ hồ của Kafka.
Với giải thưởng Pulitzer kèm theo, tác phẩm The Sympathizer chắc chắn sẽ được độc giả Mỹ đón nhận rất nhiều trong những ngày sắp tới. Vấn đề chuyển ngữ sáng các ngôn ngữ khác, kể cả tiếng Việt, cũng sẽ không xa.

Nhà văn Nguyễn Thanh Việt đã có thêm một tác phẩm mới, và đó là cuốn Nothing Ever Dies: Vietnam and the Memory of War (tạm dịch Không Có Gì Thật Sự Chết: Việt Nam và Hồi Ức Chiến Tranh). Tác phẩm này xem xét một cuộc chiến mà người Mỹ gọi là Cuộc Chiến Việt Nam và người cộng sản VN gọi là Cuộc Chiến Của Người Mỹ.

Nguyễn Thanh Việt (Bebe Jacobs)

Nguyễn Thanh Việt (Anna Min)