Nobel Vật Lý được trao cho "những công cụ bằng ánh sáng"

Ba người được giải Nobel Vật Lý 2018 là ông Arthur Ashkin, ông Gerard Mourou và bà Donna Strickland. (File Image)

STOCKHOLM – Viện Hàn Lâm Khoa Học Hoàng Gia Thụy Điển vào thứ Ba đã công bố giải Nobel Vật lý 2018, với tổng giá trị giải thưởng là 9 triệu kronor (hơn $1.01 triệu Mỹ kim), trao cho ba nhà vật lý người Hoa Kỳ, Pháp và Canada, gồm cả một phụ nữ, vì "các phát minh đột phá trong lãnh vực vật lý laser.”
Giải thưởng được chia thành hai phần và trao cho ba nhà khoa học. Nhà vật lý Arthur Ashkin (Hoa Kỳ) được một nửa phần thưởng, và hai nhà vật lý Gerard Mourou (Pháp) và bà Donna Strickland (Canada) chia nhau nửa còn lại. Bà Strickland cũng trở thành người phụ nữ đầu tiên trong nửa thế kỷ qua được trao giải Nobel Vật Lý.

"Giải Nobel Vật lý năm nay dành cho những phát minh mang tính đột phá trong lĩnh vực vật lý laser. Những thiết bị laser với độ chính xác cao đã mở ra những lĩnh vực nghiên cứu mới chưa từng được khai phá, cùng với những ứng dụng khổng lồ trong công nghiệp và y học,” Viện Hàn Lâm Khoa Học Hoàng Gia Thụy Điển thông báo.

Hai nhà khoa học Gerard Mourou và Donna Strickland nhận giải vì "phương pháp tạo ra xung quang học cường độ cao cực ngắn.” Trong khi đó, ông Arthur Ashkin được trao giải thưởng Nobel Vật Lý vì đã phát minh ra "chiếc kẹp quang học và ứng dụng trong các hệ thống sinh học.”

Nghiên cứu của ông Mourou và bà Strickland liên quan đến những tia laser siêu sắc bén, cho phép con người cắt hoặc khoan trên nhiều loại chất liệu với độ chính xác cao, có thể áp dụng đối với vật thể sống. Hàng triệu cuộc phẫu thuật mắt được thực hiện mỗi năm đều nhờ vào công nghệ này. Trong khi đó “chiếc kẹp quang học” của ông Ashkin cho phép con người "bắt được" các phân tử và nguyên tử bằng tia laser. Công nghệ này có thể được sử dụng để kiểm tra và điều chỉnh các hoạt động của virus, vi khuẩn và các tế bào sống khác mà không gây tổn hại cho vật thể. Nhiều phòng thí nghiệm đã sử dụng kẹp quang học để nghiên cứu các quá trình vận động sinh học như protein, vận động cấp phân tử, vật chất di truyền DNA, hoặc sự hoạt động bên trong các tế bào.

Từ năm 1901 đến 2017, đã có tổng cộng 111 giải Nobel Vật Lý được trao cho 206 nhà khoa học. Trong lịch sử giải thưởng này, chỉ có duy nhất một nhà khoa học được trao giải đến 2 lần là ông John Bardeen (Hoa Kỳ) vào năm 1956 và 1972. Trước bà Strickland, lần gần nhất một nữ khoa học gia được nhận giải thưởng danh giá này là vào năm 1963, với nhà vật lý học lý thuyết người Hoa Kỳ gốc Đức Maria Goeppert Mayer. Bà Strickland là nữ khoa học gia thứ 3 trong lịch sử nhận giải Nobel Vật Lý.

Trong khi đó, nhà khoa học Hoa Kỳ Arthur Ashkin, sinh năm 1922, nay đã 96 tuổi, cũng trở thành người nhận Nobel Vật Lý lớn tuổi nhất trong lịch sử.

Trước đó vào thứ Hai, giải Nobel Y học, đã được trao cho 2 nhà khoa học James P. Allison (Hoa Kỳ) và Tasuku Honjo (Nhật Bản) vì các công trình nghiên cứu điều trị ung thư bằng cơ chế ức chế miễn dịch âm tính. Vào thứ Tư, giải Nobel Hóa Học sẽ được công bố, và sau đó 2 ngày là giải Nobel Hòa bình. Giải thưởng kinh tế sẽ được Viện Hàn Lâm Khoa Học Hoàng Gia Thụy Điển công bố và trao tặng vào ngày 8 tháng 10. Giải Nobel Văn chương 2018 sẽ không được trao do những bê bối liên quan đến Viện Hàn Lâm Thụy Điển.