Phù thủng (Edema)

BS Nguyễn Thị Nhuận

Phù thủng là tình trạng sưng gây ra bởi chất lỏng bị mắc kẹt trong các mô của cơ thể. Phù thủng có thể xảy ra trên bất kỳ chỗ nào trên cơ thể nhưng thường nhất là ở tay, cánh tay, bàn chân, mắt cá chân và chân.

Nguyên nhân gây ra phù thủng có thể là thuốc uống, thai kỳ hoặc một bệnh tiềm ẩn - thường là suy tim, bệnh thận hoặc xơ gan.

Phù thủng thường được chữa bằng các loại thuốc dùng để loại bỏ chất lỏng dư, và ăn giảm muối. Nếu phù thủng là do một căn bệnh tiềm ẩn thì bệnh cần phài được chữa trị.

Triệu chứng
Sưng các mô trực tiếp dưới da
Da bị căng hoặc sáng bóng
Da hõm xuống khi nhấn ngón tay lên da vài giây và buông ra
Bụng to lên

Khi nào nên gặp bác sĩ

Nên lấy hẹn để gặp bác sĩ nếu bạn bị sưng, da căng hoặc sáng bóng, hoặc da bị hõm sau khi bị nhấn. Nên đi khám ngay lập tức nếu bạn bị các triệu chứng sau kèm thêm:
Thở hổn hển
Khó thở
Tức ngực

Những triệu chứng này có thể là dấu hiệu của chứng phù phổi, cần phải điều trị kịp thời.

Nếu sau khi ngồi trong một thời gian dài, chẳng hạn như trên một chuyến bay dài, bạn bị sưng và đau ở chân dia dẳng không hết được, hãy gọi cho bác sĩ. Đau chân dai dẳng và sưng có thể là dấu hiệu của cục máu đông trong tĩnh mạch sâu.

Nguyên nhân

Phù thủng xảy ra khi các mạch máu nhỏ trong cơ thể bị rỉ chất lỏng. Các chất lỏng này sau đó tích tụ trong các mô xung quanh, dẫn đến sưng.

Những trường hợp nhẹ có thể do:
Ngồi hoặc ở trong một vị trí quá lâu
Ăn quá nhiều thức ăn mặn
Các dấu hiệu và triệu chứng tiền kinh nguyệt
Mang thai
Phù cũng có thể là tác dụng phụ của một số thuốc, gồm có:
Thuốc huyết áp cao
Thuốc chống viêm không steroid
Thuốc steroid
Estrogen
Một số thuốc trị tiểu đường thuộc nhóm thiazolidinediones

Trong một số trường hợp, phù thủng có thể là dấu hiệu của một tình trạng bệnh nặng hơn,bao gồm:
Suy tim sung huyết. Khi một hoặc cả hai buồng dưới của tim mất khả năng bơm máu hiệu quả - trong chứng suy tim sung huyết - máu có thể ứ đọng ở chân, mắt cá chân và bàn chân, gây phù thủng. Suy tim cũng có thể gây sưng ở vùng bụng, đôi khi nó có thể gây ra chất lỏng tích tụ trong phổi (phù phổi), có thể dẫn đến khó thở.

Xơ gan. Chất lỏng có thể tích tụ trong khoang bụng (cổ trướng) và ở chân, một kết quả của tổn thương gan (xơ gan).

Bệnh thận. Khi bạn bị bệnh thận, chất lỏng dư thừa và sodium trong máu có thể gây phù nề, thường xảy ra ở chân và xung quanh mắt.

Thận bị hư hỏng. Hư hại trong các mạch máu nhỏ để lọc trong thận có thể dẫn đến hội chứng thận hư. Trong hội chứng thận hư, nồng độ protein (albumin) trong máu gị giảm xuống, có thể dẫn đến sự tích tụ chất lỏng và phù thủng.

Tĩnh mạch ở chân bị yếu hoặc hư hại. Trong bệnh suy tĩnh mạch mạn tính, các van một chiều trong tĩnh mạch chân bị suy hoặc bị hư hỏng, khiến máu đọng lại trong các tĩnh mạch chân và gây sưng. Ngoài ra, khi bạn bị đột ngột sưng chân kèm theo đau ở bắp chân, có thể là do một cục máu đông trong tĩnh mạch chân. Nếu trường hợp này xảy ra, bạn cần đi khám bệnh ngay lập tức.

Hệ thống bạch huyết không làm việc tốt. Hệ bạch huyết của cơ thể giúp dọn chất lỏng dư thừa từ các mô. Nếu hệ thống này bị hư hại, ví dụ như trong trường hợp giải phẫu thuật ung thư, các hạch bạch huyết và mạch bạch huyết ở một khu vực có thể không hoạt động tốt, đưa đến phù thủng.

Diễn biến bệnh

Nếu không chữa trị, phù thủng có thể gây ra:
Sưng nhiều, đau
Khó đi bộ
Cứng chân tay
.Da căng ra, có thể trở nên ngứa ngáy và khó chịu
Tăng nguy cơ nhiễm trùng ở khu vực bị sưng
Sẹo giữa các lớp của mô
Giảm lưu thông máu
Giảm độ đàn hồi của động mạch, tĩnh mạch, khớp và cơ bắp
Tăng nguy cơ viêm loét da

Để tìm nguyên nhân gây ra phù thủng, bác sĩ sẽ khám bệnh và hỏi về bệnh sử của bạn. Thông tin này thường là đủ để xác định nguyên nhân. Trong một số trường hợp, có thể cần thêm quang tuyến X, siêu âm, xét nghiệm máu hoặc phân tích nước tiểu.

Chữa trị

Phù thủng nhẹ thường tự hết, đặc biệt là nếu bạn đặt chân hay tay bị phù cao hơn so với trái tim của bạn.

Phù thủng nặng có thể được điều trị bằng các loại thuốc giúp cơ thể tống chất lỏng dư thừa qua nước tiểu (thuốc lợi tiểu). Một trong những thuốc lợi tiểu thường gặp nhất là furosemide (Lasix).

Chữa phù thủng dài hạn thường tập trung vào điều trị các nguyên nhân gây ra sưng. Nếu phù thủng là do sử dụng thuốc, bác sĩ có thể điều chỉnh toa hoặc kiểm tra một thuốc thay thế không gây phù thủng.
Sau đây là những cách có thể giúp làm giảm phù thủng hay chữa dứt. Nhưng trước khi thử những kỹ thuật tự chăm sóc, nên nói chuyện với bác sĩ của bạn.

Di động. Di chuyển và sử dụng các bắp thịt trong phần của cơ thể đang bị ảnh hưởng bởi phù thủng có thể giúp bơm các chất lỏng dư thừa trở lại trái tim. Hãy hỏi bác sĩ của bạn về các bài tập bạn có thể làm để giảm sưng.

Độ cao. Đặt phần sưng của cơ thể lên cao hơn mức trái tim nhiều lần trong ngày. Trong một số trường hợp, nâng cao phần cơ thể bị ảnh hưởng trong khi bạn ngủ có thể hữu ích.

Xoa bóp. Xoa vùng bị phù về phía trái tim với áp lực khá mạnh nhưng không đau đớn, có thể giúp đẩy các chất lỏng dư ra khỏi khu vực đó.

Đè chặt. Nếu tay, chân của bạn bị phù, bác sĩ có thể khuyên bạn nên mặc vớ dài, tay áo hoặc găng tay chặt để ép chặt trên chân, tay của bạn để tránh chất dịch tụ tập lại trong các mô.
Bảo vệ. Giữ cho chỗ phù sạch, ẩm và không bị chấn thương. Da khô, nứt nẻ sẽ dễ bị trầy xước, cắt đứt và nhiễm trùng. Nên luôn mang vớ nếu chân thường bị sưng.
Giảm lượng muối ăn. Thực hiện theo đề nghị của bác sĩ về việc hạn chế lượng muối tiêu thụ. Muối có thể làm tăng sự giữ nước và làm phù thủng trầm trọng thêm.